سرمایه گذاران و درس بزرگ پایبندی به استراتژی
در پی بحران‌های ژئوپلیتیکی و ضعف برنامه‌ریزی نهادهای بازار، شاخص بورس با افت شدید مواجه شد. فعالان و تحلیلگران خواستار اقدامات فوری برای بازگرداندن اعتماد و ثبات به بازار هستند؛ از جمله حمایت مالی، تدوین استراتژی مشخص، مدیریت هیجانات و ارتقای سواد مالی سهامداران.
به گزارش بورس امروز؛ در پی بحران‌های امنیتی و ژئوپلیتیکی اخیر، بازار سرمایه ایران با موجی از بی‌اعتمادی، خروج نقدینگی و افت شدید شاخص مواجه شده است. در این میان، ضعف برنامه‌ریزی و نبود هماهنگی میان نهادهای اقتصادی، اوضاع را پیچیده‌تر کرده است. در گفت‌وگویی با رضا اعتدال مدیرعامل شرکت تحلیل سرمایه اروین به بررسی ریشه‌های این بحران، نقش دولت چهاردهم، و راهکارهای برون‌رفت از وضعیت فعلی پرداخته‌ایم.
بورس امروز: با در نظر گرفتن شرایط کنونی بازار سرمایه، تا چه میزان می‌توان احتمال داد که شاخص کل تا پایان مردادماه به سطح ۲٬۸۰۰٬۰۰۰ واحد اصلاح شود؟ همچنین، کدام عوامل ممکن است بر این پیش‌بینی تأثیرگذار باشند؟
رضا اعتدال: محدوده بین ۲٬۷۵۰٬۰۰۰ تا ۲٬۸۳۰٬۰۰۰ واحد می‌تواند به‌عنوان یک ناحیه حمایتی معتبر برای شاخص کل عمل کند. در صورت تقویت حمایت‌ها در این محدوده، احتمالاً بازار نیازمند یک دوره اصلاح زمانی پیش از آغاز یک روند صعودی پایدار خواهد بود. با این حال، همه چیز به نحوه واکنش بازار به اخبار و تحولات پیش‌رو بستگی دارد.
در همین راستا، خبرهایی مبنی بر احتمال تزریق اعتباری بین ۵۰ تا ۱۰۰ همت به بازار سرمایه مطرح شده است؛ با این حال، اثربخشی این اقدام مشروط به تحقق وعده‌ها و میزان پایبندی به تعهدات خواهد بود. حمایت نظام بانکی، به‌ویژه از سوی بانک مرکزی، در این مقطع زمانی ضرورتی انکارناپذیر است.
هم‌زمان با افت شاخص کل طی هفته جاری و افزایش قیمت دلار پیام مهمی درباره خروج نقدینگی از بازار سهام به همراه دارد. در چنین شرایطی، بازار سرمایه می‌تواند امن‌ترین بستر برای جذب و کنترل نقدینگی باشد. امید می‌رود بازار از سطوح کنونی (۲٬۸۰۰٬۰۰۰ واحدی) بازگشت داشته باشد و در نهایت در محدوده ۲٬۷۵۰٬۰۰۰ واحد مورد حمایت قرار گیرد.
بورس امروز: سیاست‌های اقتصادی دولت چهاردهم چه تأثیری بر بازار سرمایه و روند سرمایه‌گذاری در صنایع مختلف داشته است؟
مدیرعامل شرکت تحلیل سرمایه اروین: دولت چهاردهم، در آغاز به کار خود، با چالش‌هایی کم‌سابقه مواجه شده است. از جمله این موارد می‌توان به ترور در خاک تهران، درگیری‌های منطقه‌ای و تبعات اقتصادی ناشی از آن، نظیر افزایش نرخ ارز، اشاره کرد. رخدادهای پی‌درپی تا خردادماه، همراه با تهدید بالقوه‌ی وقوع یک جنگ تمام‌عیار، عملاً هر دولتی را از مسیر اهداف و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی بازمی‌داشت. در این میان، خلأ حضور وزیر اقتصاد با اختیارات کامل طی چهار ماه گذشته نیز موجب اختلال در مدیریت راهبردی اقتصاد کشور شد.
با این حال، چنانچه فضای کشور به حالت عادی بازگردد، ریسک‌های ژئوپلیتیکی و امنیتی کاهش یابند و سرمایه‌ی اجتماعی موجود به‌درستی به‌عنوان یک فرصت تلقی شود، می‌توان امیدوار بود که حل مسائل کلان اقتصادی در دسترس قرار گیرد.
یکی از مهمترین چالش‌های کنونی، ناترازی بانک‌هاست که نقش مستقیمی در تورم و رشد نقدینگی ایفا می‌کند. نمونه‌ی بارز آن، برداشت غیرقانونی ۳۶۰ همتی (با پیش‌بینی رسیدن به ۵۰۰ همت تا پایان سال) توسط بانک آینده است؛ رسیدگی به این‌گونه معضلات بنیادی، از اولویت‌های حیاتی دولت است و می‌تواند تأثیر مثبتی بر بازار سرمایه داشته باشد.
امنیت، مهمترین مؤلفه‌ی مورد نیاز بازار سرمایه و جریان سرمایه گذاری است. شکل‌گیری صف‌های سنگین فروش گویای ترس و بی‌اعتمادی به آینده است. در نبود اطمینان، سرمایه‌گذاران به‌سرعت دارایی‌های خود را جابجا می‌کنند. هنر مدیریت تیم اقتصادی دولت چهاردهم، باید در ایجاد «اعتمادسازی» و کاهش این جابجایی‌ها تجلی یابد.
همان‌گونه که مردم به نیروهای مسلح اعتماد دارند، باید اعتماد فعالان اقتصادی نیز به بازار سرمایه بازگردانده شود. در صورت تحقق این اعتماد، نیازی به مداخلات دستوری بانک مرکزی یا برگزاری جلسات عجولانه برای کنترل بازار نخواهد بود. این اعتمادسازی باید از درون دولت و سازمان بورس، به‌عنوان نهاد سیاست‌گذار آغاز شود و تصمیمات در کوتاه‌ترین زمان ممکن به اجرا درآیند؛ هرگونه تعلل، بی‌اعتمادی را تداوم بخشیده و منجر به خروج هرچه بیشتر سرمایه‌گذاران از بازار خواهد شد.
بورس امروز: در شرایط کنونی بازار، سرمایه گذاران برای مدیریت ریسک و حفظ سود، باید چه استراتژی‌هایی را مدنظر قرار دهند؟
مدیرعامل شرکت تحلیل سرمایه اروین: ورود به بازار سرمایه مستلزم تدوین و اتخاذ یک استراتژی مشخص، پیش از خرید هر نوع دارایی (اعم از سهام، اوراق بهادار و غیره) است. در شرایط فعلی بازار، لازم است این استراتژی‌ها متناسب با فضای پرنوسان موجود، بازنگری و تعدیل شوند. یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کنترل ریسک و مدیریت هیجانات، تعیین و فعال‌سازی حد ضرر برای هر نماد پیش از ورود به معامله است. سرمایه گذاران باید به استراتژی معاملاتی شخصی خود پایبند بمانند؛ این الزام، فارغ از نوع ریسک (اعم از ریسک‌های سیستماتیک مانند جنگ یا ریسک‌های مرتبط با عملکرد سهم) برقرار است. تصمیم‌گیری باید بر مبنای قیمت خرید، حد ضرر و حتی حد سود از پیش تعریف‌شده انجام گیرد. زیان در بسیاری موارد ناشی از عدم التزام به حد سود تعیین‌شده و طمع‌ورزی است؛ همان‌طور که در یک‌سو شاهد ترس افراطی هستیم، در سوی دیگر نیز افراد زیادی به دلیل بی‌توجهی به حد سود دچار زیان شده‌اند. این مسئله محدود به بازار سرمایه ایران نیست و در بازارهای جهانی نیز مشاهده می‌شود.
اعتقاد راسخ دارم که پایبندی به اصول از پیش‌تعیین‌شده‌ی خرید و فروش، مانع از اتخاذ تصمیمات هیجانی (چه در صف فروش و چه در صف خرید) خواهد شد. مهمترین عامل تأمین امنیت سرمایه‌گذاری، تدوین و اجرای یک استراتژی اصولی و التزام به آن است؛ چراکه بدون چنین ساختاری، تحقق موفقیت در سرمایه‌گذاری ممکن نخواهد بود.
بورس امروز: جنگ چه تأثیری بر بازار سرمایه داشته است؟ مهمترین آسیب‌های وارد شده به بازار سرمایه کدام‌اند و چه راهکارهایی برای جبران این آسیب‌ها وجود دارد؟
رضا اعتدال: اتفاقات اخیر، خدشه‌ای جدی به امنیت سرمایه گذاری وارد کرده و موجب شکل‌گیری ریسک ژئوپلیتیکی شدیدی در بازارها شده است. در طول ۱۲ روز گذشته، نقدینگی در میان انواع بازارها ارزشی فراتر از سایر دارایی‌ها یافته و بسیاری به دنبال نقد کردن سرمایه‌های خود بوده‌اند. این وضعیت، محدود به ایران نیست؛ در شرایط جنگی و بحرانی، اغلب بازارهای مالی نظیر مسکن، سرمایه و ارز با افت شدید قیمتی مواجه می‌شوند.
در بازار سرمایه ایران، اقدام مثبت سازمان بورس در توقف معاملات با هدف حفظ منافع سهامداران قابل‌تقدیر بود، اما متأسفانه برنامه‌ریزی مؤثری برای بازگشایی بازار انجام نگرفت و تمامی اقدامات پس از بازگشایی شکل گرفت. در این میان با بهره‌گیری از ابزارهای موجود، امکان مدیریت بهتر شرایط فراهم بود.
به‌جای محدود ساختن دامنه نوسان یا توقف ۱۲ روزه بازار، می‌شد از ظرفیت‌هایی چون حجم مبنا یا محدودسازی تدریجی نوسان استفاده کرد. اگر امکان برنامه‌ریزی دقیق وجود نداشت، حداقل بازگشایی بازار باید به‌صورت مرحله‌ای انجام می‌شد تا از فشار فروش ناگهانی جلوگیری شود. در غیر این صورت، تا زمان تدوین برنامه مشخص، بازار نباید باز می‌شد. در بسیاری از نمادها، حقوقی‌ها در سمت فروشنده هستند. هرچند نمی‌توان خرید یا عدم خرید حقوقی‌ها را الزام‌آور دانست، اما با مدیریت بهتر، امکان هماهنگی مؤثرتر وجود داشت. تصمیماتی مانند تخصیص اعتبار از سوی بانک مرکزی باید پیش از بازگشایی بازار اتخاذ می‌شد.
بورس امروز: چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت کنونی وجود دارد؟
مدیرعامل شرکت تحلیل سرمایه اروین:
– ارائه برنامه‌ای جامع و شفاف: سازمان بورس باید در سریع‌ترین زمان ممکن، برنامه‌ای جامع و شفاف جهت حمایت از بازار سرمایه تدوین کرده و آن را با سهامداران در میان بگذارد.
– حمایت مالی از بازار: تخصیص خطوط اعتباری مناسب از سوی بانک مرکزی و خرید سهام ارزنده توسط صندوق‌های دولتی، می‌تواند نقش مؤثری در تقویت بازار ایفا کند.
– مدیریت هیجانات بازار: استفاده از ابزارهایی نظیر حجم مبنا و محدودسازی دامنه نوسان می‌تواند از نوسانات شدید جلوگیری کرده و در تثبیت بازار مؤثر باشد.
– افزایش هماهنگی بین ارکان بازار: هماهنگی بیشتر میان نهادهای کلیدی نظیر سازمان بورس، بانک مرکزی و صندوق‌های دولتی برای اجرای برنامه‌ای منسجم و کارآمد ضروری است.
– توجه به ریسک‌های ژئوپلیتیکی: درک دقیق ریسک‌های ژئوپلیتیکی و لحاظ کردن آن‌ها در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری، از الزامات دوره‌ی کنونی است.
– تقویت سواد مالی و فرهنگ مدیریت ریسک: با ارائه آموزش‌های لازم و اطلاع‌رسانی مستمر، می‌توان به سهامداران کمک کرد تا با دیدگاهی واقع‌گرایانه‌تر، واکنش‌های هیجانی را کاهش داده و تصمیم‌گیری‌های منطقی‌تری در بازار داشته باشند.
