تحولات بازار اتیلن؛ عرضه گسترده چین و تأثیر نفت

اتیلن (C₂H₄) پرمصرف‌ترین الفین دنیاست و ستون فقرات زنجیره تولید پلیمرهای بنیادی به شمار می‌آید. روش‌های اصلی تولید آن در مقیاس صنعتی عبارت‌اند از:

۱.کراکینگ بخار (Steam Cracking)

نفتا و میعانات رایج‌ترین مسیر در اروپا و شرق آسیا ست و بازده بالای مشتقات جانبی را به همراه دارد ولی هزینه خوراک مستقیماً با قیمت نفت پیوند دارد. اتان دارای مزیت رقابتی در آمریکای شمالی و برخی واحدهای خاورمیانه می باشد به دلیل ارزان بودن اتان همراه گاز شیل باعث شده هزینه تولید تا یک‌سوم نفتا کاهش یابد.  پروپان/بوتان گزینه انعطاف‌پذیر در کرکرهای مختلط ست اما حاشیه سود تابع فصول و قیمت LPG است.

۲.فرآیندهای جایگزین

تبدیل متانول و زغال سنگ به اتیلن از روش های جایگزین ست که عمدتاً در چین برای کاهش وابستگی به نفت خام استفاده می شود اگرچه شدت مصرف انرژی و مصرف آب بالا جزو چالش‌های محیط زیستی این روش ها می باشد. بیو اتیلن از دهیدراتاسیون اتانولِ گیاهی استخراج می شود تا ردپای کربن کاهش یابد.

• عوامل اثرگذار بر قیمت

۱.خوراک : چون بیش از ۶۰ ٪ اتیلن دنیا از نفتا و میعانات می‌آید، نوسان بهای نفت مزبور را مستقیماً به قیمت اتیلن منتقل می-کند؛ هم‌بستگی تاریخی در اروپا حدود ۹۵ ٪ گزارش شده است.

۲.نرخ بهره‌برداری کرکرها : موج ظرفیت‌های تازه در چین و آمریکا (به‌ویژه واحدهای اتان) باعث افت میانگین بهره‌برداری به حدود ۷۸ ٪ در دوره ۲۰۲۴-۲۰۳۰ می‌شود و فشار نزولی بر قیمت ایجاد می‌کند.

۳.قیمت انرژی و حمل : بحران‌های گاز (مثلاً زمستان های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ در اروپا) هزینه بخار و سوخت کوره را بالا برد و حاشیه سود نفتا-کراکینگ را کاهش داد.

۴.سیاست تجاری و تعرفه‌ها: تنش‌های اخیر چین-آمریکا بر تجارت اتان و پلیمر تأثیر خواهد گذاشت و می‌تواند جریان صادرات/ واردات را تغییر دهد.

• اتفاقات مهم تاریخی قیمت اتیلن

اوج پساکرونا (۲۰۲۱): در اروپا قیمت قرارداد ماهانه به بالای ۱٬۱۹۰ یورو بر تُن رسید و اسپات خاورمیانه تا محدوده ۱٬۱۰۰ دلار/ تُن نوسان کرد، زیرا محدودیت عرضه و نفت ۸۵ دلاری بازار را داغ کرده بود.

رابطه با نفت: تحلیل‌های بلندمدت نشان می‌دهد هر ۱۰ ٪ تغییر در نفت برنت عموماً ۷-۹ ٪ حرکت هم‌جهت در قیمت اتیلن (به‌خصوص بازارهای نفتا-پایه) ایجاد می‌کند؛ در حالی‌که در آمریکا، وابستگی بیشتر به قیمت گاز/اتان است و هم‌بستگی نسبتاً ضعیف‌تر با نفت دیده می‌شود.

• چشم انداز ۲۰۲۵-۲۰۲۷

۱.فشار عرضه ادامه‌دار : طبق برآورد ICIS، ۹ میلیون تُن ظرفیت جدید فقط در چین طی ۲۰۲۵ راه‌اندازی می‌شود و مازاد جهانی را تشدید می‌کند. انتظار می‌رود قیمت شرق آسیا زیر ۸۰۰ دلار/تُن بماند مگر اینکه پروژه‌های به تعویق یا تعطیلی کرکرها سرعت گیرد.

۲.محرک‌های تقاضا : رشد بسته‌بندی و خودروهای برقی نیاز به LLDPE/HDPE سبک دارند و پروژه‌های زیرساخت آسیای جنوبی تقاضا را نگه می‌دارد اما بازیافت و مقررات ضدپلاستیک می‌تواند شیب رشد را کم کند.

۳.سناریوی قیمت : در صورت تثبیت نفت در ۶۰ – ۷۰ دلار و بهره‌برداری زیر ۸۰ ٪، مدل‌های هزینه حاکی از کف ۶۵۰-۷۰۰ دلار/تُن برای آسیا و ۹۰۰-۱۰۰۰ دلار/تُن برای قرارداد اروپا است؛ هر جهش نفت بالای ۸۰ دلار یا اختلال کرکر می‌تواند بازار را موقتاً به بالای ۱,۱۰۰ دلار رساند.

• بزرگ ترین مصرف کننده

چین به تنهایی نزدیک ۴۰ ٪ تقاضای جهانی مشتقات اتیلن پلی‌اتیلن، گلیکولPVC  را جذب می‌کند و تا ۲۰۳۰ مصرفش از ۳۸ میلیون تُن فراتر می‌رود.

• جمع بندی:

آینده قیمت اتیلن در گرو دو متغیر کلیدی است: مسیر نفت (برای واحدهای نفتا-پایه) و توازن عرضه-تقاضا که به موج ظرفیت آسیایی وابستگی شدید دارد. تنها احتمال چرخش قیمتی این ست ‎که تعطیلی کرکرهای قدیمی یا رشد سریع اقتصادهای نوظهور، مازاد عرضه را جذب کند.

امیر رضا باقری – کارشناس تحلیل بنیادی