بازار داخلی و صادرات PVC؛ راهی به‌سوی هاب منطقه‌ای
صنعت PVC ایران با ظرفیت ۷۰۰ هزار تن، با چالش‌هایی در تأمین خوراک و قیمت‌گذاری روبروست. بورس کالا مرجع عرضه است اما سیاست‌های ناپایدار موجب بی‌ثباتی بازار شده‌اند. صادرات منطقه‌ای فرصت رشد دارد، اما تحریم‌ها و ضعف زیرساخت مانع آن هستند. آینده بازار وابسته به مدیریت صحیح و عرضه پایدار است.
به گزارش بورس امروز؛ صنعت PVC یکی از ارکان مهم زنجیره صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در ایران به‌شمار می‌رود که به‌واسطه گستردگی کاربردها، از لوله‌سازی و پروفیل‌سازی گرفته تا صنایع پزشکی، جایگاهی استراتژیک دارد. ایران با در اختیار داشتن مجموعه‌ای از واحدهای تولیدی مانند پتروشیمی اروند، بندر امام، غدیر و آبادان، توانسته است ظرفیتی در حدود ۷۰۰ هزار تن در سال ایجاد کند. اگرچه ظرفیت نصب‌شده بالاست، اما چالش‌هایی نظیر توقف‌های اضطراری، محدودیت در خوراک (به‌ویژه کلر و وینیل کلراید)، فرسودگی تجهیزات و نبود توسعه پایدار در زنجیره ارزش، موجب شده که این ظرفیت‌ها به‌طور کامل مورد بهره‌برداری قرار نگیرند.
توزیعPVC در بورس کالا؛ فرصت‌ها و موانع پیش‌رو
در سال‌های اخیر، بورس کالای ایران به‌عنوان مرجع اصلی توزیع PVC، شاهد رشد عرضه بوده است؛ به‌طور مشخص در سال ۱۴۰۳ بیش از ۵۴۷ هزار تن پی‌وی‌سی عرضه شد که نسبت به سال پیش از آن تغییر محسوسی نداشته است. با این حال، میزان واقعی معاملات با کاهش ۹.۴ درصدی مواجه بود که این اختلاف فاحش، ریشه در سیاست‌های ناپایدار عرضه، نحوه قیمت‌گذاری پایه و نبود انضباط در عرضه منظم دارد. عرضه‌های اعتباری، سهمیه‌بندی غیراقتصادی، و رقابت ناسالم میان خریداران، موجب بی‌ثباتی قیمت‌ها و افت کارایی نظام توزیع شده است. برای نمونه، قیمت PVC گرید S65 تولید پتروشیمی اروند طی یک سال رشد بیش از ۶۷ درصدی را تجربه کرد؛ این در حالی است که صنایع پایین‌دستی با افزایش شدید بهای تمام‌شده و ناتوانی در تأمین مواد اولیه مواجه‌اند.
چالش‌هایقیمت‌گذاری و تأمین؛ آیا صنعت PVC ایران به تعادل می‌رسد؟
تقاضای داخلی برای PVC در ایران به شدت متمرکز در صنایعی با مصرف بالا و مستمر است. بخش لوله و اتصالات، که به‌ویژه در پروژه‌های عمرانی و کشاورزی نقش کلیدی دارد، عمده‌ترین مصرف‌کننده است. پس از آن صنایع در و پنجره UPVC، سیم و کابل، کف‌پوش‌ها، دیوارپوش‌ها و تجهیزات پزشکی قرار دارند. اما صنایع پایین‌دستی در ایران عموماً با مشکلات ساختاری روبه‌رو هستند؛ این مشکلات شامل محدودیت دسترسی به مواد اولیه از بورس، اختلاف معنادار بین قیمت‌های رسمی و آزاد، ضعف در تأمین تجهیزات و تکنولوژی، و نبود مشوق‌های دولتی برای ارتقای بهره‌وری می‌شود. همچنین نوسانات نرخ ارز و سیاست‌های ارزی ناپایدار، به افزایش هزینه‌های واردات ماشین‌آلات، مستربچ‌ها و افزودنی‌ها منجر شده است.
سیاست‌هایزیست‌محیطی و مسیر تحول بازار PVC
در سطح جهانی، بازار PVC تحت تأثیر سه محور عمده قرار دارد: نرخ رشد صنعت ساخت‌وساز، سیاست‌های زیست‌محیطی دولت‌ها، و تغییرات تکنولوژی در صنایع بسته‌بندی و خودروسازی. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که بازار جهانی PVC تا سال ۲۰۳۱ با نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR) حدود ۲.۹ درصد توسعه خواهد یافت. چین، به‌عنوان بازیگر اصلی، با افزایش مصرف سالانه در حدود ۳.۴ درصد، تأثیر مستقیمی بر تعیین روند قیمتی و حجم بازار دارد. اگرچه در برخی کشورها به‌دلیل دغدغه‌های زیست‌محیطی استفاده از PVC محدود شده، اما توسعه گریدهای قابل‌بازیافت و بکارگیری فناوری‌های نوین، جایگاه این پلیمر را همچنان تثبیت کرده است.
مسیررشد صادرات PVC؛ نقش سیاست‌های صنعتی و زنجیره ارزش
در حوزه صادرات، ایران توان بالقوه بالایی دارد. کشورهایی نظیر ترکیه، عراق، افغانستان، پاکستان و کشورهای آسیای مرکزی، بازارهای طبیعی و در دسترس برای صادرات PVC ایران هستند. قیمت رقابتی، دسترسی سریع، و پیوندهای صنعتی باعث شده ایران بتواند حتی در شرایط تحریم نیز صادرات قابل‌توجهی داشته باشد. با این حال، ضعف در ساختار برندینگ، نبود زنجیره توزیع مطمئن، محدودیت‌های بانکی، تحریم‌های بین‌المللی و ناهماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی، مانع از تحقق ظرفیت کامل صادراتی کشور شده است. در صورت رفع بخشی از این موانع، ایران می‌تواند به هاب صادرات PVC در منطقه تبدیل شود، مشروط بر آنکه مسیر توسعه زنجیره ارزش از مواد اولیه به محصولات نهایی نیز طی شود.
چشم‌انداز PVCایران؛ سیاست‌های کلان و مسیر بازار
چشم‌انداز صنعت PVC ایران در سال ۱۴۰۴ به‌شدت وابسته به نحوه مدیریت سیاست‌های کلان اقتصادی و صنعتی کشور است. در سناریوی مثبت، با بازگشت کامل واحدهای تولیدی به مدار بهره‌برداری، اجرای سیاست‌های منسجم عرضه و تقاضا، و تداوم پروژه‌های عمرانی، می‌توان انتظار داشت بازار به ثبات نسبی در قیمت و موجودی دست یابد. افزایش ساخت‌وساز در قالب طرح‌هایی مانند نهضت ملی مسکن نیز می‌تواند به تحریک تقاضا کمک کند. اما در سناریوی بدبینانه، چنانچه اختلال در عرضه، قیمت‌گذاری غیرشفاف، و بی‌ثباتی نرخ ارز تداوم یابد، احتمال رکود در صنایع پایین‌دستی، توقف پروژه‌های عمرانی و افت صادرات جدی خواهد بود.
تولیدو مصرف PVC؛ تأثیر سیاست‌های تنظیم بازار
در جمع‌بندی، صنعت پی‌وی‌سی ایران دارای فرصت‌هایی چون ظرفیت تولیدی قابل‌توجه، بازار داخلی در حال گسترش، موقعیت جغرافیایی مطلوب برای صادرات، و رشد جهانی تقاضاست. در مقابل، تهدیدهایی مانند ضعف در فناوری، سیاست‌های ناکارآمد عرضه، تحریم‌ها و فشارهای ارزی، و نبود مشوق‌های سرمایه‌گذاری، توسعه پایدار این صنعت را با ابهام مواجه ساخته است. مسیر توسعه صنعت PVC نیازمند نگاه یکپارچه و راهبردی است که در آن سیاست‌گذاران، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان با درک منافع مشترک، به‌سمت تکمیل زنجیره ارزش، افزایش بهره‌وری، بهبود صادرات، و ثبات بازار داخلی حرکت کنند.
منبع: شماره ۱۰۷ نشریه بورس امروز– خرداد ۱۴۰۴
