سودآوری یا اصلاح؟ فراکاب زیر ذره‌بین تحلیل‌گران
گروه فراکاب با ارزش بازار ۴۸ هزار میلیارد تومان شامل شرکت‌هایی با عملکرد متفاوت است. بورس کالا بهترین نسبت‌های مالی را دارد، اما بورس انرژی با بیشترین پتانسیل رشد، پرریسک‌ترین گزینه محسوب می‌شود. سودآوری بورس و فرابورس کاهش یافته، در حالی که بورس انرژی و کالا عملکرد بهتری داشته‌اند.
به گزارش بورس امروز؛ برای انجام یک سرمایه‌گذاری مناسب و انتخاب سهام برتر نیاز است تا اطلاعات دقیقی را از وضعیت صنایع مختلف و چشم‌انداز پیشروی هر گروه بدست آوریم. بعد از کسب شناخت کافی از وضعیت هر گروه، نیاز است تا جایگاه هر شرکت در گروه و وضعیت آن نسبت به رقبا را نیز مورد بررسی قرار دهیم. در این مطلب وضعیت و جایگاه شرکت‌های گروه فراکاب مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
در تقسیم‌بندی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، شرکت‌های فعال در گروه فراکاب در کنار سایر شرکت‌های فعال در حوزه مالی در یک گروه با عنوان “فعالیتهای کمکی به نهادهای مالی واسط” طبقه‌بندی شده‌اند؛ با توجه به تفاوت‌های قابل توجه بین شرکت‌های این گروه و به منظور جلوگیری از گمراهی، در ادامه تنها شرکت‌های فعال در زمینه فراکاب مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت.
فراکاب چیست؟
شرکت مدیریت فناوری بورس تهران بورس اصطلاحی رایج میان سهامداران بازار سرمایه است؛ بازار سرمایه ایران متشکل از ۴ بازار بزرگ بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی است. این چهار بازار به عنوان گروه فراکاب نامیده می‌شوند. در ادامه به طور اجمالی به معرفی هر یک از شرکت‌های فراکابی می‌پردازیم:
بازار بورس اوراق بهادار
بازار بورس در سال ۱۳۱۵ به‌منظور ساماندهی معاملات سهام یا اوراق بهادار ایجاد شده است. سهام، حق تقدم سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار در این بازار خرید و فروش می‌شوند. تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند در بازار سهام فعالیت داشته باشند. در این بازار شرکت‌ها بر اساس اندازه شرکت، میزان شناوری سهام، نقدشوندگی و… در دو دسته بازار اول و بازار دوم تقسیم می‌شوند.
بازار فرابورس
بازار فرابورس نیز به منظور معامله سهام یا اوراق بهادار، با قوانینی ساده‌تر از بازار بورس ایجاد شده است. در حقیقت سهام شرکت‌هایی که شرایط پذیرش و ورود به بازار بورس را ندارند، در بازار فرابورس معامله می‌شوند. در بازار فرابورس سخت‌گیری‌ها کمتر و به همین دلیل ریسک‌پذیری بالاتر است. بازار فرابورس خود شامل بازارهای دیگری مانند بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار پایه و بازار ابزارهای نوین است.
بازار بورس کالا
بازار بورس کالا همانطور که از نام آن مشخص است، برای خرید و فروش برخی کالاهای خاص و مشخص در سال ۱۳۸۲ شروع به فعالیت کرد. فعالیت این بازار تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار است. محصولات زیادی در این بازار عرضه می‌شوند که از نمونه‌های آن می‌توان به مواد خام شرکت‌های تولیدکننده مانند نفت و فولاد و همچنین محصولات کشاورزی مانند گندم اشاره کرد. این بازار با هدف تعادل عرضه و تقاضا و شفافیت در معاملات و روند قیمت‌گذاری محصولات و همچنین کوتاه شدن دست واسطه‌ها تشکیل شده است.
بازار بورس انرژی
بازار بورس انرژی ایران، بورس کالایی است که در آن امکان معامله حامل‌های انرژی فیزیکی (مانند نفت، گاز، برق و موارد مشابه) و همچنین دارایی‌های بر پایه این کالا نیز وجود دارد. این بازار که یکی از بخش‌های فراکاب بورس است، برای اولین بار در سال ۱۳۹۱ و با هدف تعادل بازار و کشف قیمت منصفانه انرژی شروع به فعالیت کرد.
درآمد شرکت‌های فراکابی
درآمد شرکت‌های فراکاب بورس علاوه بر درآمد حاصل از ارائه خدمات، شامل کارمزد سهام معامله شده توسط سهامداران است. به این صورت که درصد مشخصی از کارمزد دریافتی به شرکت‌های بورس تعلق می‌گیرد؛ بنابراین به ازای خرید و فروش هر سهم، از هر دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) کارمزد دریافت می‌شود. بنابراین هرچه حجم معاملات بیشتر باشد، درآمد این شرکت‌ها نیز بیشتر خواهد بود.
ویژگی شرکت‌های فراکابی
شرکت‌های فراکاب در بازار سرمایه دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
- تحریم‌ها و نوسانات دلار که بخش عمده‌ای از شرکت‌ها در بازار سهام را متاثر می‌کند به صورت مستقیم تاثیری بر روی شرکت‌های فراکابی ندارد.
- تغییرات نرخ سود بانکی به صورت مستقیم تاثیر قابل توجهی را بر روی شرکت‌های فراکابی نمی‌گذارد.
- افزایش ارزش معاملات باعث افزایش درآمد شرکت‌های این گروه می‌شود؛ بنابراین در شرایطی که بازار هیجانی است فارغ از اینکه هیجان مثبت یا منفی است به علت افزایش ارزش معاملات، درآمد شرکت‌های این گروه نیز افزایش می‌یابد.
- پذیرش خودرو و سایر کالاها در بورس باعث افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری در بورس کالا می‌شود.
نکات قابل توجه در مورد شرکت‌های گروه فراکاب:
تعداد شرکت‌ها: تعداد شرکت‌های فعال در زمینه تولید محصولات فراکاب در بازار سهام ایران ۴ شرکت است.
ارزش بازار: ارزش بازار ۴ شرکت بورسی فعال در زمینه تولید محصولات فراکاب در ایران اکنون حدود ۴۸ هزار میلیارد تومان است.
جایگاه شرکت‌های فعال در زمینه تولید محصولات فراکاب: با توجه به ارزش بازار نزدیک به ۵/۱۱ میلیون میلیارد تومانی کل بازار سهام ایران؛ بنابراین این ۴ شرکت در مجموع حدود نیم درصد از کل بازار سهام ایران را به خود اختصاص داده‌اند. با توجه به اینکه تنها ۴ شرکت در این گروه فعال هستند؛ بنابراین شرکت‌های این گروه هر چند شرکت‌های بزرگی نیستند اما شرکت‌های بسیار کوچکی نیز محسوب نمی‌شوند.
قابل توجه است که قبل از انجام مقایسه نیاز است تا توضیحی اجمالی در مورد آیتم‌های مورد بررسی و نکات کلیدی هر آیتم ارائه شود بدین منظور قبل از انجام مقایسه به مروری اجمالی بر آیتم‌های مقایسه‌ای می‌پردازیم:
ارزش بازار: ارزش بازار که برای اشاره به اندازه یک شرکت سهامی استفاده می‌شود با ضرب تعداد سهام هر شرکت در قیمت فعلی آن بدست می‌آید.
نسبت پ‌ب‌ای (P/E): نسبت P/E خلاصه شده عبارت earning per share است که از تقسیم قیمت بر سود شرکت به‌دست می‌آید. این نسبت به عنوان یکی از فاکتورهایی است که همیشه در بین سرمایه‌گذاران بورس کاربرد زیادی دارد و عموم سرمایه‌گذاران خصوصا سرمایه‌گذاران با دید بنیادی همواره از این نسبت استفاده می‌کنند.
نسبت پ‌ب‌اس (P/S): نسبت P/S برابر است با نسبت قیمت بازار به فروش. اعتقاد بر این است که رشد فروش ثابت و قوی وسیله‌ای برای رشد شرکت است، بدین معنی که رشد شرکت باید از رشد فروش آغاز شود؛ بنابراین یکی از نسبت‌هایی که می‌توان برای بررسی ارزندگی شرکت‌ها استفاده کرد نسبت پ‌ب‌اس است که برابر با نسبت ارزش بازار شرکت به ارزش فروش آن است. به‌طورکلی نیز با توجه به امکان دستکاری کمتر فروش نسبت به سود و همچنین پایداری بیشتر فروش نسبت به سود و جریان نقدی، محاسبه این نسبت می‌تواند دقت تحلیل و ارزیابی را افزایش دهد.
نکات مهم:
از ارزش بازار برای نشان دادن میزان بزرگی یک شرکت استفاده می‌کنیم. شرکت‌های بزرگ به طور کلی شرکت‌هایی هستند که احتمال سفته‌بازی در آنها کمتر بوده و این شرکت‌ها نسبت به شرکت‌های کوچکتر عموما نوسانات قیمتی کمتری را نیز تجربه می‌کنند. در نقطه مقابل، شرکت‌های کوچکتر به طور کلی شرکت‌های هستند که انتظار داریم نوسانات قیمتی بالاتری را تجربه کنند.
برای تشخیص میزان نوسات یک شرکت، ارزش بازار تنها یک آیتم بوده و آیتم‌های بسیاری وجود دارند که در این امر موثر هستند. از جمله مهم‌ترین آیتم‌های موثر بر نوسانات قیمت سهام یک شرکت می‌توان به ارزش بازار، میزان سهام شناور، مدل خرید و فروش بازارگردان شرکت، مدل خرید و فروش سهام‌دارن عمده شرکت و … اشاره کرد.
قابل توجه است که به طور کلی علاقه سفته‌بازان بازار سهام برای خرید و فروش به شرکت‌هایی است که اولا، ارزش بازار کمتری داشته باشند؛ ثانیا، میزان سهام شناور کمتری داشته باشند؛ ثالثا، طرح‌های توسعه مناسب و سهام‌دارن عمده کم‌تحرکی (عدم خرید و فروش) داشته باشند.
هرچند که نسبت پ‌ب‌ای دارای پیچیدگی‌های زیادی است و این قاعده که شرکت‌های با پ‌ب‌ای کمتر لزوما شرکت بهتری نسبت به بقیه شرکت‌ها هستند قاعده درستی نیست؛ اما به طور کلی و با اغماض می‌توان پذیرفت که اگر شرکت‌ها مشابه یکدیگر باشند (منظور از شرکت‌های مشابه این است که شرکت‌ها از نظر رشد در میزان تولید و فروش، حاشیه سود، طرح‌های توسعه و سایر عوامل بنیادی یکسان باشند) شرکت‌های با پ‌ب‌ای کمتر شرکت‌های بهتری هستند. البته می‌دانیم که فروض اشاره شده در واقعیت اتفاق نمی‌افتد زیرا شرکت‌های یک گروه در واقعیت تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای با یکدیگر دارند؛ بنابراین برای بررسی دقیق‌تر و داشتن یک انتخاب بهتر باید در کنار نسبت پ‌ب‌ای حتما به سایر آیتم‌های کلیدی شرکت‌ها نیز توجه داشته باشیم.
ارزش بازار شرکت‌های گروه فراکاب:
ارزش بازار شرکت‌های گروه فراکاب در مجموع حدود ۴۸ هزار میلیارد تومان است که در ادامه به بررسی و مقایسه آنها می‌پردازیم.
کالا بزرگ‌ترین و انرژی کوچکترین شرکت این گروه محسوب می‌شود. برای درک بهتر، در ادامه به صورت نمودار دایره‌ای نیز ارزش بازار شرکت‌های گروه فراکاب مورد مقایسه قرار گرفته است.
نسبت پ‌ب‌ای شرکت‌های گروه فراکاب:
هرچند با توجه به ریزش قیمتی شدیدی که عموم شرکت‌های بورسی در سال‌های اخیر تجربه کرده‌اند نسبت پ‌ب‌ای در عموم شرکت‌های بورسی کاهش قابل توجهی را تجربه کرده است اما با وجود کاهش نسبت پ‌ب‌ای، هنوز هم این نسبت برای شرکت‌های گروه فراکاب به محدوده‌ی ایده‌آل برای خرید نرسیده است.
قابل توجه است که بورس انرژی پتانسیل‌های بالقوه بسیار بالایی برای رشد درآمد و سودسازی دارد و بخشی از بالا بودن این نسبت برای بورس انرژی منطقی به نظر می‌رسد اما به طور کلی می‌توان بیان کرد که نسبت پ‌ب‌ای برای هیچکدام از شرکت‌های فراکاب در منطقه جذابی قرار ندارد. قابل توجه است که بورس کالا از نظر نسبت پ‌ب‌ای بهترین شرکت گروه است.
نسبت پ‌ب‌اس شرکت‌های گروه فراکاب:
عموم شرکت‌های گروه فراکاب از نظر نسبت پ‌ب‌اس وضعیت فوق‌العاده‌ای ندارند. قابل توجه است که مقایسه نسبت پ‌ب‌اس شرکت‌های گروه فراکاب می‌تواند باعث گمراهی شود و شرکت‌های این گروه با توجه به تفاوت‌های زیادی که دارند قابلیت مقایسه دقیق از این نظر را ندارند. شایان ذکر است که پ‌ب‌اس هم‌وزن شرکت‌های این گروه به طور میانگین حدود ۳۰ واحد است که عدد بسیار بالایی محسوب می‌شود. در ادامه وضعیت نسبت پ‌ب‌اس در شرکت‌های گروه فراکاب قابل مشاهده است:
نسبت حاشیه سود شرکت‌های گروه فراکاب:
وضعیت انواع حاشیه سود شرکت‌های گروه فراکاب در نمودار قابل مشاهده است. همانطور که در نمودار نیز مشخص است همه شرکت‌های گروه فراکاب بجز بورس کالا حاشیه سود ناخالص ۱۰۰ درصدی دارند زیرا بهای تمام شده درآمد عملیاتی برای شرکت‌های این گروه (به جز بورس کالا) صفر است. برخلاف سود ناخالص، سودعملیاتی شرکت‌های این گروه پایین است که علت آن بالا بودن هزینه عمومی، اداری و فروش شرکت‌های گروه نسبت به درآمدهای عملیاتی است.
در ادامه وضعیت نرخ رشد درآمدی این شرکت‌ها نیز مورد بررسی و مقایسه قرار می‌گیرد.
همانطور که در نمودار نیز مشخص است بورس کالا با ۶۰ درصد نرخ رشد درآمد کوتاه‌مدت (یک ساله) بهترین شرکت گروه از این نظر به شمار می‌رود. نرخ رشد درآمد کوتاه‌مدت سایر شرکت‌های گروه بسیار به هم نزدیک بوده و حوالی ۳۹ درصد است. قابل توجه است که میانگین نرخ رشد درآمد کوتاه‌مدت تمام شرکت‌های گروه حدود ۴۵ درصد است. برخلاف بورس و فرابورس که از نظر نرخ رشد درآمد میان‌مدت (۳ ساله) وضعیت بسیار بدی دارند اما بورس کالا و انرژی در میان مدت نیز از نظر نرخ رشد درآمد وضعیت نسبتا خوبی دارند. شایان ذکر است که همه شرکت‌های گروه در بلندمدت (۵ ساله) از نظر نرخ رشد درآمد وضعیت نسبتا خوبی دارند. در ادامه به مقایسه دقیق‌تر شرکت‌های گروه فراکاب می‌پردازیم:
در ادامه آخرین وضعیت درآمدهای عملیاتی، سود خالص و سهم هر شرکت از کل درآمدهای عملیاتی و سود خالص شرکت‌های گروه فراکاب مورد بررسی و مقایسه قرار می‌گیرد:
وضعیت درآمدهای عملیاتی شرکت‌های فراکاب:
در ادامه نحوه توزیع درآمد عملیاتی در شرکت‌های گروه فراکاب به صورت نمودار دایره‌ای نیز قابل مشاهده است.
وضعیت میزان سودسازی شرکت‌های گروه فراکاب:
در ادامه نحوه توزیع سود در شرکت‌های گروه فراکاب به صورت نمودار دایره‌ای نیز قابل مشاهده است.
بررسی آخرین وضعیت شرکت‌های فراکاب:
همانطور که در نمودار نیز مشخص است بورس انرژی بیشترین مقدار را در رشد درآمدهای عملیاتی نسبت به ۹ ماهه و همچنین کل سال گذشته تجربه کرده است. قابل توجه است وضعیت بورس کالا نیز نسبت به سال گذشته بهتر شده است اما شرکت‌های بورس و فرابورس از نظر درآمدهای عملیاتی نسبت به سال گذشته کاهش قابل توجهی را تجربه کرده‌اند.
دقیقا مشابه با درآمدهای عملیاتی، از نظر سود خالص نیز بورس انرژی بهترین عملکرد و رشد را نسبت به سال گذشته تجربه کرده است. قابل توجه است بورس کالا از نظر سود خالص نیز وضعیت خوبی دارد. شایان ذکر است دو شرکت بورس و فرابورس از نظر سود خالص نیز مشابه با درآمدهای عملیاتی نسبت به سال گذشته با افت محسوسی مواجه شده‌اند.
نتیجه‌گیری:
شرکت‌های فراکاب به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های گروه فعالیتهای کمکی به نهادهای مالی واسط به حساب می‌آیند. این شرکت‌ها ماهیت خدماتی دارند؛ بنابراین رشد اقتصادی و بزرگ شدن بازارها منجر به افزایش سود و رشد آنها خواهد شد. با توجه به گسترده شدن روزافزون اقتصاد، می‌توان انتظار داشت درآمد این شرکت‌ها نیز در آینده رشد کند. به نظر می‌رسد که در سرمایه‌گذاری بر روی شرکت‌های این گروه، میزان سودسازی و تقسیم سود و همچنین نسبت‌های مالی در مقایسه با به سایر گروه‌ها از اهمیت کمتری برخوردار باشد. در بیانی دیگر، در سرمایه‌گذاری بر روی شرکت‌های گروه فراکاب باید به مدل درآمدی آنها و ویژگی‌های خاصی که دارند توجه کرد. قابل توجه است که در بازار صعودی و همچنین زمانی که هیجانات بازار به اوج می‌رسد (افزایش قابل توجه ارزش معاملات) شرکت‌های بورس و فرابورس مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرند. با پذیرش محصولات جدید در بورس کالا خصوصا محصولات پرتیراژی مانند خودرو، بورس کالا مورد توجه بازار قرار می‌گیرد. قابل توجه است به دلیل پتانسیل‌های بالقوه‌ی بسیاری که بورس انرژی دارد این شرکت نیز برای سهامداران با دید بلندمدت گزینه مناسبی البته با ریسک بالا به حساب می‌آید؛ شایان ذکر است که بورس انرژی در عین داشتن پتانسیل‌های بسیار بالاتر نسبت به سایر شرکت‌های گروه فراکاب، پرریسک‌ترین شرکت این گروه برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.
نکته مهم
قابل توجه است که موارد مطرح شده در این تحلیل صرفا برای این است که مخاطبان به یک دید کلی از وضعیت شرکت‌های گروه فراکاب دست پیدا کنند. به عبارتی دیگر، موارد مطرح شده در این تحلیل به مخاطبان تنها در انتخاب سهام برتر کمک کرده اما برای خرید و فروش سهام نیاز به بررسی دقیق‌تر و کامل‌تر شرکت‌ها به شدت احساس می‌شود؛ بنابراین توصیه می‌شود تا قبل از خرید و فروش سهام حتما به سایر آیتم‌های کلیدی شرکت‌ها نیز توجه کرده و شرایط کلی بازار را نیز قبل از خرید و فروش سهام در نظر بگیرید.
نوسنده : دکتر محسن تارتار- تحلیل گر کارگزای بانک سامان
