استخرتاریک یا شبکه معاملاتی غیر شفاف در بورس

 به گزارش بورس امروز؛ چندی است که در بازار سرمایه جمهوری اسلامی ایران امکان پنهان سازی سفارشات و یا طراحی بازارهایی بدون آشکار سازی مظنه های موجود در دو طرف بازار به عنوان یکی از خدمات پرکاربرد کارگزاری و نیز یکی از راه حل های نهاد ناظر برای جلوگیری از معاملات تقلیدی و اثرات گله ای مطرح شده است؛ اما همواره امکان استفاده بدون محدودیت از این ابزار و یا حذف مظنه های معامله گران توسط نهاد ناظر و یا بورسها، بازار سرمایه را با چالشهای جدی مواجه کرده که معمولاً با واکنش فعالان و معامله گران این بازار رو به رو گردیده است. در واقع از طرفی معامله گران بازار بر آشکارسازی سفارشات به عنوان یکی از فاکتورهای اساسی تصمیم گیری و یکی از ارکان شفافیت پیش از معاملات اصرار دارند و از طرف دیگر نهاد ناظر نیز نگران شیوع معاملات تقلیدی و رفتار گله ای در بازار است که با فراهم کردن فضا برای فعالیتهای صرفاً سفته بازانه می تواند به عنوان یکی از عوامل عدم کارایی بازار تلقی شود. هر یک از رویکردهای دوگانه آشکارسازی و یا پنهان سازی کامل سفارشات در بازار  موافقین و مخالفین تخصصی خاص خود را داشته و هر یک به نوبه خود نیز چالشهایی را برای بازار سرمایه در یک دهه گذشته ایجاد نمود ماند.

نقش نقدینگی پنهان در خدمات کارگزاری ها

امروزه حجم نقدینگی پنهان در بازارهای مالی به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافته و مورد توجه سرمایه گذاران، اقتصاددانان و سیاست گذاران بازار قرار گرفته است. در همین راستا سفارشات پنهان به عنوان یکی از پرکاربردترین خدمات کارگزاران بازارهای سهام سبب شده تا نقدینگی پنهان نقش قابل توجهی در تعیین عمق بازارها و جهت دهی آنها ایفا کند.

سفارشات ناپیدا و نیز بخش پنهان سفارشات دو بخشی حجم نمایشی اغلب با عنوان عمومی سفارشات پنهان در بازار سهام شناخته می شوند. سفارش دوبخشی سفارش نسبتاً بزرگی است که در راستای پنهان کردن حجم واقعی سفارش از دیگر معامله گران به بخشهای کوچکی تقسیم شده است. گزینه سفارشات پنهان اطمینان می دهد که سفارش ارسال شده در سیستم ثبت سفارشات آشکار نخواهد شد و لذا اثری بر دیگر فعالان بازار نخواهد داشت. از سفارشات دو بخشی تحت استعاره “کوه یخ” نیز یاد می شود؛ این معاملات با ساختاری که طی آن تنها کسر کوچکی از کل سفارش نمایش داده می شود به طور فزاینده ای مورد توجه قرار گرفته اند و تقریباً در تمامی معاملات عمده و سیستم عاملهای تجاری در سراسر جهان استفاده می شود.

استعاره استخر تاریک یا شبکه معاملاتی غیرشفاف سیستم های معاملاتی جایگزین از نوع شبکه های تقابل سفارش هستند که اغلب امکان معامله غیرشفاف اوراق بهادار را برای سفارشات بزرگ و سرمایه گذاران نهادی فراهم می کند، به طوری که اطلاعات دفتر ثبت سفارش شبکه در اختیار بازار قرار نمی گیرد. در حقیقت هدف اصلی از توسعه بازارهای تاریک امکان انجام معاملات با حداقل تأثیر بر بازار عادی است. بازارهای غیرشفاف می توانند در قالب بورس و یا خارج از بورس فعالیت داشته باشند. معاملات تاریک شامل معاملاتی بر بستر استخرهای تاریک و یا با استفاده از ابزارهای پنهان سازی سفارشات است. بارزترین شاخصه استخرهای تاریک، پنهان بودن مظنه ها در دوطرف بازار است. با افزایش عمق پنهان معاملات در بازارهای سرمایه اهدافی چون کاهش اثرات قیمتی حین انجام معاملات بزرگ حفظ آرامش بازار و جلوگیری از معاملات تقلیدی و افزایش رفتارهای گله ای در بازارهای سرمایه در دسترس است.

گرچه معاملات تاریک ابتدا یک ابزار بازاریابی برای شبکه های معاملاتی جایگزین خصوصی در کنار بورس های شفاف اصلی بوده و این بورسهای اصلی بودند که در رقابت با بازارهای جنبی تاریک و در پاسخ به نیازهای معامله گران بزرگ و نهادی و فراهم آوردن زمینه نقد شوندگی برای معاملات کلان تر رو به تاریک سازی بازارها و ارائه ابزار پنهان سازی سفارشات روی آوردند؛  اما حجم بالای دستکاری ها در بازار سرمایه با سوء استفاده از اطلاعات موجود بر روی تابلو و شفافیت پیش از معاملات، انگیزه ناظر را برای توسعه بازارهای تاریک و سفارشات پنهان دوچندان نمود. دیگر سرمایه گذاران، تاریک سازی بازارها و سفارشات زمینه دسترسی منصفانه به بازارها و اطلاعات را فراهم نموده و معاملات مبتنی بر اطلاعات نهانی در بازار افزایش می یابد.

لازم به ذکر است که قیمت به عنوان محصول اصلی یک بورس تلقی می گردد،  می توان گفت خروجی اصلی فعالیتهای یک بورس قیمتهای دقیق است که بر اساس اطلاعات موجود در بازار شکل می گیرند. هر چه بورسی بتواند فرایند کشف قیمت را با کیفیت تر انجام دهد اطلاعات ارائه شده توسط آن بورس (چه قبل و چه بعد از معامله) برای کاربران ارزشمندتر خواهد بود.

بازاری با نقدشوندگی بالا این مزیت را دارد که تأثیر یک معامله با حجم مشخص بر قیمت سهام در مقایسه با بازاری با نقد شوندگی پایین تر کمتر است. به عبارت دیگر، هر چه تعداد سرمایه گذاران حاضر به خریدوفروش در نزدیکی قیمت جاری بیشتر باشد فاصله بین قیمت خرید و فروش و در نتیجه هزینه معاملات کاهش می یابد.

در بازار سرمایه جمهوری اسلامی ایران نیز تصمیم گیران در این حوزه با چالشهایی در یک دهه گذشته مواجه بوده اند؛ به طوری که تنظیم گر همواره برای تصمیم گیری در رابطه با سطح شفافیت مربوط به سفارشات و مظنه های موجود در دو طرف بازار بدون تکیه بر مستندات علمی و پژوهشی متقن و متأثر از فشارهای سیاسی و رسانه ای، سعی در جلب رضایت طرفداران هر دو رویکرد و اقناع حداکثری ذی نفعان داشته است.

تعریف شبکه های معاملاتی غیرشفاف؛ استخرهای تاریک، سفارشات پنهان و روند توسعه آنها

شبکه معاملاتی غیرشفاف سیستم معاملاتی جایگزین از نوع شبکه های تقابل سفارش است که امکان معامله اوراق بهادار را برای سرمایه گذاران نهادی فراهم می کند، به طوری که اطلاعات دفتر ثبت سفارش شبکه در اختیار بازار قرار نمی گیرد. به عبارت دیگر میزان نقدینگی و عمق بازار در شبکه های معاملاتی غیرشفاف بر خلاف بازارهای متداول که به صورت لحظه ای منتشر می شود در دیرترین زمان ممکن پس از انجام معامله در اختیار عموم قرار می گیرد. برخی از شبکه های معاملاتی غیرشفاف نظیر برکلی کپیتال، پاریباس و فیدلیتی امکان انجام معامله برای سرمایه گذاران خرد را هم فراهم آورده اند. شبکه های معاملاتی غیرشفاف می تواند بسته به ساختار بازار سرمایه و ملاحظات سیاست گذار توسط کارگزار معامله گران، ائتلاف کارگزار معامله گران نهادهایی با مشارکت کارگزاری های متنوع بورس ها و نهادهای خود انتظام و نهادهای مستقل دیگر اداره شوند.

در بازارهای متداول مشارکت کنندگان بازار از اطلاعاتی نظیر سفارشهای خرید و فروش، فاصله بین قیمت های پیشنهادی خرید و فروش و تعداد سهام معامله شده اطلاع می یابند. معامله گران و الگوریتم های معاملاتی از این اطلاعات برای قضاوت در مورد عرضه و تقاضای اوراق بهادار استفاده می کنند. فاصله بین قیمت های پیشنهادی خرید و فروش در واقع هزینه ای است که بازارساز به عنوان واسط معامله بین خریدار و فروشنده متقبل می شود و شاخصی برای ریسک وی به شمار می رود. معمولاً تقاضا یا عرضه سنگین به دلیل انتشار اطلاعات سفارش در بازار، موجب تغییر قیمت اوراق بهادار و فروش در جهت خلاف میل خریدار یا فروشنده عمده می شود که به آن اثر بازار اطلاق میشود و انگیزه اصلی راه اندازی شبکه های معاملاتی غیرشفاف در دنیا به حساب می آید.

البته بورسهای سنتی نیز امکان ثبت انواع خاصی از سفارشهای غیر شفاف را فراهم می آورند که در ادامه گزارش به آنها پرداخته می شود.

شبکه های معاملاتی غیرشفاف به لحاظ انواع سفارش قواعد قیمت گذاری و اولویت بندی سفارش ها، مشابه بازارهای متداول هستند. تنها تفاوت آنها این است که اطلاعات معاملات در این شبکه ها منتشر نمی شود. از این رو عمق بازار در این شبکه ها معنایی ندارد. در این شبکه ها اطلاعات سفارشها قبل و حین معامله منتشر نمیشود؛ یا اگر الزامی به انتشار آن وجود داشته باشد در دیرترین زمان ممکن پس از معامله منتشر می شود.

باید توجه داشت که اجرای سفارش در شبکه های معاملاتی غیرشفاف تأثیر سفارش بر تحرکات قیمتی بازار را کاهش می دهد؛ اما لزوماً به صفر نمی رساند؛ زیرا سفارش متقابل در شبکه های معاملاتی غیرشفاف می تواند از بازار دیگر نظیر سیستم اتوماتیک کارگزاران ارسال شده و با سفارش موجود در شبکه معاملاتی غیرشفاف تطبیق یافته باشد. عدم شناسایی سفارش متقابل می تواند در نهایت بر قیمتها تأثیر گذارد. شایان ذکر است اثری که اجرای یک سفارش در بازار می گذارد باعث تشدید تحرکات قیمتی در جهت خلاف میل سرمایه گذار و تضعیف تحرکات قیمتی در جهت مطابق میل سرمایه گذار می شود. از این رو اثر بازار زمانی که سفارش با سفارشهای متقابل در بازارهای غیرشفاف تطبیق داده شود در حداقل ممکن و زمانی که با سفارش های متقابل در بازارهای متداول تطبیق داده شود. در حداکثر ممکن قرار می گیرد.

از توسعه شبکه های معاملاتی غیر شفاف(تاریک) تا توسعه سفارشات پنهان در بورس های رسمی

 رشد استخرهای تاریک را می توان با دو تحول هم زمان مرتبط دانست. رشد معاملات با بسامد بالا و ابلاغ مقرراتی که الزامات شفافیت پیش از معاملات را افزایش می داد. یکی از استراتژی های سودآوری برای معامله گران الگوریتمی استفاده از مزیت سرعت برای اطلاع از تمایلات معاملاتی سایر معامله گران در بازار و انجام معاملات بر اساس این اطلاعات است. این استراتژی ها می تواند هزینه های معاملات برای سایر مشارکت کنندگان در بازار را افزایش دهد. در این راستا، استخرهای تاریک به عنوان بسترهای معاملاتی جدیدی ظهور کردند که به تقاضای سرمایه گذاران برای ایجاد بسترهای معاملاتی با شفافیت کمتر و کاهش خطر نشت اطلاعات پاسخ می دادند؛ بسترهایی که گاه کاملاً از انجام معاملات الگوریتمی و پربسامد جلوگیری می کردند.

پس از اقبال گسترده عمومی به استفاده از شبکه های معاملاتی غیرشفاف و توسعه روزافزون ساختارهای تاریک یورس ها و بازارهای متداول نیز برای حفظ رقابت پذیری خود به ارائه انواع مختلفی از سفارشهای پنهان پرداختند. برای مثال برخی از بازارها امکان ثبت نوعی از سفارشهای نهان را در سیستم ثبت سفارش فراهم می آوردند که سفارش دوبخشی نامیده می شد. سفارش های دوبخشی که معمولاً امکان ثبت آن تنها توسط سرمایه گذاران نهادی وجود دارد، سفارشهایی هستند که حجم سفارش به دو بخش متداول (شفاف) و پنهان تقسیم می شود. این سفارشات با سفارشهای دیگر صف بندی می شوند اما تنها بخش نمایان آن، در عمق بازار نمایش داده می شود. زمانی که سفارش در ابتدای صف قرار می گیرد، بخش نمایان آن اجرا شده و باقی مانده سفارش به انتهای صف ارجاع داده می شود تا شانس دیگری برای اجرا بیاید. زمان اجرای این سفارشها بیش از سفارشهای نمایان مشابه بوده و هزینه اجرای آن نیز بیشتر است. همچنین سفارشهای دوبخشی کاملاً پنهان نبوده و اطلاعات آنها پس از اجرای کامل منتشر می شود. این سفارشها مانع از حرکات زیاد قیمت در عرضه و تقاضاهای سنگین می شدند. یکی دیگر از انواع سفارشهای نهان سفارشات سریع هستند که در صورت عدم تطبیق سفارش در بورس، پیام تمایل به خرید یا فروش اوراق بهادار خاص به گروه اندکی از فراهم کنندگان نقدینگی ارسال می شود و وجود اینگونه سفارشات خاص را پیش از انتشار عمومی آن به اطلاع این شبکه ها می رساند. معاملات بلوکی نیز در بیشتر بورسها در زمره معاملات نهان به شمار می آیند معاملات بلوکی، معاملات توافقی خارج از سیستم معاملاتی بورس هستند که طرفین معامله پس از توافق بر سر جزئیات معامله با استفاده از سامانه معاملاتی ویژه بورسها برای این نوع معاملات، اقدام به اجرای سفارش خود می کنند. در بیشتر بورسها معاملات بلوکی مشمول الزامات افشای پیش از معامله نشده و بورس پس از قطعی شدن معامله اطلاعات آن را در بازار منتشر می کند. به همین دلیل است که میتوان معاملات بلوکی را نیز به عنوان معاملات نهان شناخت. از آنجا که این معاملات خارج از جلسه اصلی معاملات و در سامانه مجزایی انجام می شود، قیمت اوراق بهادار مورد معامله و شاخص بورس را تغییر نمی دهد. ویژگی برجسته این معاملات، توافقی بودن آن بوده و از امکان تطبیق پیوسته به منظور دستیابی به بهترین اجرا برخوردار نیستند.

با این وجود سهم کل سفارشهای نهان در بازارهای متداول از  یک درصد در اواخر دهه ۱۹۹۰ به ۵ الی ۱۰ درصد در اواخر دهه نخست قرن ۲۱ رسیده و پس از آن با سرعت بیشتری در بورسهای مختلف توسعه یافته است؛ تا جایی که آخرین تخمینها از سهم حداقل ۳۰ درصدی سفارشات نهان در بازارهای بورس سهام حکایت دارد.

تا اواخر دهه نخست قرن ۲۱ بیش از ۱۰ بورس از بورس های عضو فدراسیون جهانی بورسها، اقدام به راه اندازی شبکه معاملاتی غیرشفاف کرده اند. از شبکه های معاملاتی غیر شفاف متعلق به بورس ها می توان به شبکه معاملاتی غیرشفاف بورس نیویورک، یورونکست و شبکه های معاملاتی غیر شفاف بورس بین المللی اوراق بهادار اشاره کرد.

انگیزه راه اندازی این شبکه ها توسط بورسها عبارت اند از: کاهش اثر بازار معاملات بزرگ، بهبود نقدشوندگی، اطمینان دادن به سرمایه گذار در مورد بی نامی معاملات، متنوع سازی منابع درآمدی بورسها، مقرون به صرفه بودن، الزامات مفید در اروپا، بهبود قیمت و ارزش افزایی فشار مشتریان برای راه اندازی شبکه معاملاتی غیر شفاف، ارائه سیستم های معاملاتی مقرون به صرفه برای معامله گران، جو رقابتی ایجاد شده توسط شبکه های معاملاتی غیرشفاف دیگر.

مزایای شبکه های معاملاتی غیر شفاف متعلق به بورسها در مقایسه با انواع دیگر عبارت اند از: عدم وجود تضاد منافع زیرا بورسها منفعتی در استفاده از اطلاعات معاملاتی ندارند؛ بورسها صحت و نامعلوم بودن هویت در معاملات شبکه معاملاتی غیر شفاف خود را کاملاً تضمین می کنند؛ شبکه های معاملاتی غیرشفاف بورسها در محیط کاملاً نظارت شده فعالیت می کنند. شبکه های معاملاتی بورس ها از این امکان برخوردارند که به دفتر مرکزی ثبت سفارش متصل شوند. این امر در نهایت منجر به اجرای بهتر سفارشها و دسترسی به منبع عظیم نقدینگی می شود؛ بورسها دارای منابع انسانی مجرب در عملیات بازار هستند؛ برخی از بورسها تسویه را در بازارهای خود تضمین می کنند که شبکه معاملاتی غیرشفاف بورس نیز می تواند از این مزیت منتفع شود.

تعریف سفارشات پنهان و توصیف انواع آنها

تعاریف متعددی در رابطه با سفارشات پنهان در منابع اطلاعاتی قابل مشاهده اند. سه اصطلاح “سفارش دوبخشی”. سفارش ناپیدا” و “سفارش پنهان” در ادبیات متعارف موضوع دیده میشود که شناخت هر یک و یافتن نقاط اشتراک و افتراق آنها با یکدیگر به شناخت مسئله بسیار کمک میکند. در ادامه به ذکر چند نمونه از تعاریف ارائه شده می پردازیم:

سفارشات دو بخشی: تک سفارشات بزرگی هستند که به تعدادی سفارش کوچکتر تقسیم شده اند. این سفارشات غالبا طبق یک برنامه خودکار معین در بازار عمل کرده و با هدف پنهان کردن اندازه ی واقعی سفارش مورد استفاده قرار می گیرند.

سرمایه گذارانی که درصدد پنهان کردن سفارشات با اندازه  بزرگ هستند می توانند با استفاده از امکان کتمان سفارش سفارشات ارسالی خود به بازار را بطور کامل پنهان کنند. نوع سفارش گذاری پنهان یک روش برای حفظ گمنامی در بازار است. زمانی که میخواهید حجم زیادی از سهام اختیارات سهام، آتی ها، اوراق قرضه و … معامله کنید.

اما سفارشات پنهان به معامله گران اجازه می دهد تا سفارشات محدود خود را در سیستم های معاملاتی و نیز در آی او بی و آی تی بی بی وارد کنند بدون آنکه دیگر فعالان بازار از قیمت و یا حجم سفارش آگاه شوند. بورس اوراق بهادار تهران نیز در ماده ۱۲ دستوالعمل اجرایی نحوی انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران سفارشات دو بخشی را در کنار سفارشات انجام و ابطال و اجرای دوطرفه ی سفارش نوعی از انواع اجرای سفارشات معرفی می کند.

 سفارش دو بخشی، سفارش خرید یا فروشی است که دارای دو بخش پنهان و آشکار است. بخش آشکار سفارش در صف خرید یا فروش قرار گرفته و قابل رویت می باشد و بخش پنهان آن به صورت غیرفعال است. حجم قسمت آشکار و پنهان سفارش توسط کارگزار تعیین می شود. در صورتی که کل بخش آشکار سفارش معامله شود، به میزان حجم قسمت آشکار سفارش پنهان فعال شده و در نوبت قرار می گیرد. حداقل کل سفارش و حداقل حجم قسمت آشکار در سفارش های دو بخشی توسط بورس تعیین می شود.

در مقایسه با سفارشات دوبخشی، شکل شدیدتر کاهش شفافیت پیش از معاملات را می توان در معامله گری با سفارشات ناپیدا تجربه کرد که طی این نوع از سفارش گذاری، سفارشات می توانند بطور کلی پنهان شوند. چنین سفارشاتی حتی قیمت ارسال شده را نیز آشکار نمی کنند؛ بنابراین اثراتی همچون عرضه نقدینگی پنهان بر بازارهای سهام مبتنی بر ثبت سفارشات دارند. تفاوت مهم دیگر مابین سفارشات دوبخشی و سفارشات ناپیدا در اینست که در مورد سفارشات ناپیدا نه تنها اندازه بلکه محل قرارگیری سفارشات نیز نامشخص است؛ در حالیکه تاکنون آثار سفارشات پنهان بصورت کامل شناخته نشده و مورد مطالعه قرار نگرفته است. می توان جذاب ترین جنبه ی آن را امکان قرارگیری این سفارشات بصورت کاملا پنهان در بازه ی میان برترین مظنه ها در دو طرف بازار قلمداد کرد. نکته مهم اینست که اجرای این سفارشات با هیچگونه تغییر قابل مشاهده ای در سایر مظنه ها همراه نیست. بنابر تعاریف مطرح می توان دریافت که سفارشات پنهان بعنوان اصطلاحی عام برای سایر سفارشات نامشخص برای سایرین است که گاهی بر سفارشات ناپیدا در بازارهای غیرشفاف استعاره  استخر تاریک اطلاق می شود و گاهی بر بخش پنهان سفارشات دو بخشی.

توصیف رویکرد تنظیم گری بازار سرمایه ایران و تجارب بورس های داخلی

در بازار سرمایه ایران سفارشات پنهان اولین بار در ماده ۱۲ دستوالعمل اجرایی نحوه ی انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران شکل رسمی به خود می گیرد. بورس اوراق بهادار تهران سفارشات دو بخشی را در کنار سفارشات انجام و ابطال و اجرای دو طرفه ی سفارش نوعی از انواع اجرای سفارشات معرفی می کند و می نویسد: ” سفارش دو بخشی، سفارش خرید یا فروشی است که دارای دو بخش پنهان و آشکار است. بخش آشکار سفارش در صف خرید یا فروش قرار گرفته و قابل رویت می باشد و بخش پنهان آن به صورت غیرفعال است. حجم قسمت آشکار و پنهان سفارش توسط کارگزار تعیین می شود. در صورتی که کل بخش آشکار سفارش معامله شود، به میزان حجم قسمت آشکار، سفارش پنهان فعال شده و در نوبت قرار می گیرد. حداقل کل سفارش و حداقل حجم قسمت آشکار در سفارش های دو بخشی، توسط بورس تعیین می شود.

گرچه طبق بند سوم قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران هر شخصی که اقدامات وی نوعا منجر به ایجاد ظاهری گمراه کننده از روند معاملات اوراق بهادار یا ایجاد قیمت های کاذب و یا اغوای اشخاص به انجام معاملات اوراق بهادار شود، مجرم بوده و به حبس تعزیری و یا جزای نقدی محکوم اند. اما تطبیق این قانون بر شخصی که با سفارش پنهان نظام عرضه و تقاضا را کاذب می کند تاکنون از چشم پژوهشگران داخلی مغفول مانده است. این در حالی است که خواهیم دید مسئله ی سفارشات پنهان در گذشته برای نهاد ناظر بازار سهام ایران بعنوان یک چالش مطرح بوده است. تا پیش از سال ۱۳۹۴ سرمایه گذاران به اختیار خود اقدام به تعیین میزان حجم آشکار و پنهان سفارشات خود می کردند که البته پس از ایجاد اختلال ساختاری بوسیله سفارشات دوبخشی که موجب گمراهی سایرین نیز شده بود. در سال ۱۳۹۴ اداره نظارت بر بازار سازمان بورس با اشاره به لزوم جلوگیری از تکرار چنین رویه های غلطی با هدف پیشگیری از تخلفات و ارتقاء شفافیت حداکثری در معاملات، حداقل حجم قسمت آشکار در سفارشهای دوبخشی را ۳۰ درصد از حجم کل سفارش تعیین می کند.

بعدها با اتخاذ رویکردهای انتقادی قابل توجه در رابطه با پنهان سازی سفارشات در بورس سهام و مشخص شدن آسیب های آن برای معاملات بازار سهام داخلی، طبق اطلاعیه سازمان بورس مصوب خرداد ماه ۱۳۹۹، امکان ارسال حجم نمایشی در سفارشها ممنوع شد. تغییر روند اتخاذ شده به این شکل بود که پس از خرداد ۹۹ ارسال سفارش صرفا به صورت آشکار امکان پذیر بوده و قابلیت ارسال سفارشهای پیشرفته استفاده از حجم نمایشی ممکن نبود.

زمانی که با ابزاری چون سفارشات پنهان با این وسعت کاربرد و تاثیر در بازار روبرو هستیم، طبعا باید ابتدا مطالعات کاملی در خصوص چگونگی سیاست گذاری و ارائه ی این ابزار به مشتریان صورت پذیرد.

نویسنده: محمدحسین شریعتی نیا

منبع: شماره ۱۰۵ نشریه بورس امروز – فروردین ماه ۱۴۰۴