کارگزاران بورس در گرداب رکود

به گزارش بورس امروز؛ بازار سرمایه ایران که روزگاری یکی از بسترهای اصلی جذب نقدینگی و تأمین مالی برای اقتصاد کشور بود، امروز با رکودی عمیق، خروج گسترده سرمایه، کاهش ارزش معاملات و افت شدید درآمد کارگزاری‌ها مواجه شده است. این وضعیت اسفناک موجب تضعیف کارگزاری‌ها شده و به تبع آن توسعه ابزارهای مالی، آموزش سرمایه‌گذاران و به‌روزرسانی فناوری‌های معاملاتی را نیز با مشکل جدی مواجه کرده است. در این شرایط، بدون اصلاحات ساختاری و تحول در مدل‌های کسب‌وکار کارگزاری‌ها نمی‌توان به آینده‌ای روشن برای کارگزاری‌ها و همچنین بازار سرمایه امیدوار بود.

 وضعیت بحرانی در کارگزاری‌ها:

بحران درآمدی در کارگزاری‌ها به عنوان مانعی بسیار مهم برای توسعه شرکت‌های کارگزاری است. قابل توجه است که با وضعیت اسفناک بازار سهام در چند سال‌ اخیر، کارگزاری‌ها نیز با کاهش شدید درآمدهای خود مواجه شده‌اند. کاهش حجم معاملات، رقابت سنگین بر سر تخفیف‌های کارمزدی و رکود حاکم بر بازار باعث شده است تا بسیاری از کارگزاری‌ها به خصوص کارگزاری‌های کوچکتر حتی در پرداخت حقوق و مزایای کارکنان خود نیز با مشکلات جدی مواجه شوند. محدودیت‌های درآمدی در کارگزاری‌های بزرگ‌تر نیز تبعات منفی سنگینی را به بازار سهام تحمیل کرده است که از جمله مهم‌ترین تبعات منفی ایجاد شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

محدودیت در توسعه فناوری و زیرساخت‌های معاملاتی:

 سامانه‌های معاملات آنلاین کارگزاری‌ها (OMS) نیازمند سرمایه‌گذاری مداوم برای به‌روزرسانی، افزایش سرعت و بهبود امنیت هستند. طبیعتا انجام چنین کارهایی هزینه‌های زیادی را نیز به کارگزاری‌ها تحمیل خواهد کرد که در شرایط فعلی، بسیاری از کارگزاری‌ها توانایی مالی لازم برای توسعه این زیرساخت‌ها را ندارند. تداوم در وضعیت فعلی (وضعیت ناامیدکننده درآمدی کارگزاری‌ها) باعث خواهد شد تا کارگزاری‌ها به سمت توسعه ابزارهای خود نروند.

عدم امکان ارائه آموزش‌های گسترده و رایگان:

یکی از مهم‌ترین نیازهای بازار سرمایه، آموزش عمومی و فرهنگ‌سازی است. اما کاهش درآمدها موجب شده است که بسیاری از کارگزاری‌ها نتوانند دوره‌های آموزشی گسترده و رایگان برگزار کنند.

تأخیر در توسعه ابزارهای مالی جدید:

یکی از عوامل رشد و پویایی بازار سرمایه، توسعه ابزارهایی مانند قراردادهای آتی، اوراق مشتقه، معاملات آپشن و صندوق‌های سرمایه‌گذاری متنوع است. با وجود رشد نسبی این ابزارها در سال‌های اخیر اما کمبود منابع مالی برای تحقیق و توسعه و همچنین آموزش گسترده و کامل این ابزارها به مشتریان باعث شده است تا این ابزارها در بازار ایران به‌درستی گسترش پیدا نکنند.

مشکلات در حفظ نیروهای متخصص:

بسیاری از کارگزاری‌ها به دلیل کاهش شدید درآمدها و عدم تطابق درآمدها و هزینه‌ها با مشکلات جدی در پرداخت حقوق کارکنان خود مواجه شده‌اند. این مسئله منجر به خروج تعداد نسبتا زیادی از نیروهای متخصص از بازار سرمایه شده است. شایان ذکر است که تداوم این وضعیت (خروج نیروهای متخصص از بازار سرمایه) در بلندمدت می‌تواند تبعات بسیار سنگینی را به بازار سهام تحمیل کند.

با توجه به موارد مطرح شده و به منظور خروج از بحران ایجاد شده باید تلاش کرد تا با ارائه راهکارهای مختلف، درآمد کارگزاری‌ها افزایش یابد. به عبارتی دیگر، کارگزاری‌ها باید با کسب مجوزهای جدید و تنوع‌بخشی به درآمدهای خود راهی را برای خروج از بحران پیدا کنند. برخی از راهکارهای پیشنهادی برای متنوع‌سازی درآمد کارگزاری‌ها که البته نیاز به کسب مجوز از سازمان بورس و نهادهای بالادستی دارند عبارت‌اند از:

1. توسعه خدمات مدیریت ثروت و سبدگردانی اختصاصی: ارائه خدمات مدیریت دارایی برای مشتریان حقیقی و حقوقی، مشاوره سرمایه‌گذاری شخصی‌سازی‌شده بر اساس پروفایل ریسک مشتریان، راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری متنوع از جمله صندوق‌های درآمد ثابت، مختلط، طلا و کریپتو
2. ارائه ابزارهای مالی جدید و معاملات الگوریتمی: توسعه و گسترش معاملات الگوریتمی برای افزایش نقدشوندگی بازار و جذب سرمایه‌گذاران حرفه‌ای، ارائه قراردادهای آتی و آپشن بر روی سهام و شاخص‌های کلیدی، گسترش بازار مشتقه برای پوشش ریسک سرمایه‌گذاران نهادی و حقوقی.
3. ورود به حوزه فناوری‌های مالی (فین‌تک) و نوآوری دیجیتال: ایجاد پلتفرم‌های معاملات هوشمند با استفاده از هوش مصنوعی و داده‌کاوی، ارائه خدمات Robo-Advisor برای مدیریت پرتفوی مشتریان بر اساس الگوریتم‌های پیشرفته، توسعه APIهای معاملاتی برای اتصال به پلتفرم‌های بین‌المللی و جذب کاربران حرفه‌ای و مواردی از این قبیل.
4. همکاری با نهادهای مالی برای ارائه خدمات مشاوره‌ای و آموزشی: راه‌اندازی آکادمی‌های آموزش سرمایه‌گذاری با همکاری دانشگاه‌ها و مؤسسات مالی، طراحی دوره‌های آموزشی رایگان برای سرمایه‌گذاران خرد با حمایت نهادهای حاکمیتی، توسعه خدمات مشاوره‌ای در حوزه برنامه‌ریزی مالی و بازنشستگی و مواردی از این قبیل.
5. ایجاد مدل‌های درآمدی جدید بر پایه اشتراک و خدمات ویژه: ایجاد طرح‌های اشتراکی برای دسترسی کاربران حرفه‌ای به تحلیل‌های تخصصی، داده‌های بازار و سیگنال‌های معاملاتی، ارائه خدمات VIP برای مشتریان خاص، شامل تخفیف‌های کارمزدی، تحلیل‌های ویژه و پشتیبانی اختصاصی.
6. گسترش نقش صدا و سیما در توسعه بازار سهام: نقش کلیدی صدا و سیما در توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری یکی از نقاط ضعف بزرگ بازار سرمایه ایران است که باید با مذاکرات گسترده سازمان بورس و نهادهای حاکمیتی به این موضوع توجه ویژه‌ای شود. فقدان آموزش عمومی و فرهنگ‌سازی گسترده سبب شده است تا بسیاری از مردم آشنایی کافی با فرصت‌ها، ابزارها و ریسک‌های سرمایه‌گذاری در بازار سهام نداشته باشند. این ناآگاهی‌ها موجب عدم توجه بسیاری از مردم به بازار سهام شده که این موضوع تبعات بسیار بدی را به سایر بازارهای موازی برای سرمایه‌گذاری از جمله بازار ارز، طلا، خودرو و مسکن وارد کرده است. قابل توجه است که در کشورهای پیشرفته، رسانه‌های عمومی به‌ویژه تلویزیون و پلتفرم‌های دیجیتال، نقش مهمی را در ارتقای سواد مالی مردم ایفا می‌کنند؛ بنابراین توجه ویژه به صدا و سیما به منظور جذب سرمایه‌گذاران جدید به بازار سهام از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. با توجه به اهمیت بسیار بالای این موضوع، در ادامه به بررسی اقداماتی که صدا و سیما می‌تواند برای گسترش بازار سهام انجام دهد می‌پردازیم:

• پخش برنامه‌های تخصصی آموزشی با حضور کارشناسان بازار سرمایه برای تحلیل بازار و معرفی ابزارهای جدید
• تولید مستندها و گزارش‌های تحلیلی درباره تجربیات کشورهای موفق در توسعه بازار سرمایه
• آموزش مفاهیم پایه سرمایه‌گذاری از طریق برنامه‌های ساده و قابل‌فهم برای عموم مردم
• پوشش خبری شفاف و بی‌طرفانه از وضعیت بازار سرمایه برای ایجاد اعتماد عمومی

نویسنده : حمیدرضا مهرآور – مدیر عامل کارگزاری بانک سامان

منبع: شماره ۱۰۵ نشریه بورس امروز- فروردین ۱۴۰۴