صندوق های سرمایه گذاری، ابزاری پر رونق اما مغفول مانده

به گزارش بورس امروز؛ در کنار انتقادات وارد به مدیران بازار سرمایه به ویژه سازمان بورس اوراق بهادار، یقینا یکی از اقدامات قابل توجه، گسترش ابزارهای نوین مالی در سال‌های اخیر است. به گونه‌ای که این ابزار‌ها توانسته است تنوع بسیار مناسبی برای سرمایه‌گذاران ایجاد نماید.

در حال حاضر کمتر سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است که با ابزار‌های جدید آشنایی نداشته و یا در سبد سرمایه‌گذاری خود سهمی به ابزارهای نوین همچون اوراق گواهی سپرده – اوراق مشتقه مبتنی برکالا یا اوراق و … اختصاص نداده باشد.

اما یقینا یکی از مهمترین ابزارهای نوین، صندوق های سرمایه گذاری هستند. با توجه به سیاست‌های سازمان بورس مبنی بر گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف اعم از صندوق های درآمد ثابت، بخشی، کالایی و …. از سازمان مجوز تأسیس گرفته و فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. رشد این صندوق‌ها به اندازه‌ای بود، که در ماه‌های اخیر گاه حدود دو سوم از معاملات روزانه‌ی بازار بورس و فرابورس را به خود اختصاص داده‌اند.

نمودار میانگین ارزش معاملات در ۲۰۰ روز منتهی به ۱۴۰۳/۱۱/۱۰

شاید اگر در سال ۱۳۹۹ نیز تنوع ابزارهای نوین به اندازه امروز رشد یافته بود و صندوق‌هایETF  به شکل امروزی گسترده بود و واحد‌های آن به سهولت در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گرفت شاید آهنگ ورود و خروج منابع به سهام شرکت ها به شکل  معقولانه‌تری صورت می‌پذیرفت. در این صورت از یک‌ سو منابع به صورت حرفه‌‌ای به دارائی‌های مختلف تخصیص می‌یافت و از سوی دیگر سرمایه‌گذاران تازه وارد و ناآگاه اسیر تبلیغات دروغین برخی از فرصت‌جویان در شبکه‌های اجتماعی نمی‌شده و متضرر نمی‌شدند.

آنچه مسلم است با تمامی اقدامات صورت گرفته در بازار سرمایه کشور همچنان پتانسیل‌های زیادی برای گسترش ابزار‌های نوین دارد. در حوزه صندوق‌ها (که تمرکز اصلی این نوشتار بر روی آن‌هاست) صندوق‌های کالایی فقط امکان سرمایه‌گذاری در چند کالای محدود را فراهم می‌آورند و در حوزه دیگر کالاها اقداماتی صورت نگرفته است. در حوزه صندوق‌های طلا نیز که بخش عمده فعالیت صندوق های کالایی در بازار سرمایه را به خود اختصاص می دهد، هرچند تعداد صندوق‌ها در حال حاضر به شکل قابل توجهی رشد داشته، اما گسترش قارچ‌گونه اپلیکشن‌های فروش طلا این هشدار را می‌دهد که اقدامات انجام شده چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی (ساعات معاملات، نحوه معاملات و …) کافی نبوده و لذا بازار سرمایه نتوانسته است انتظارات بخش قابل توجهی از متقاضیان سرمایه‌گذاری در طلا را فراهم آورد.

حوزه املاک و مستغلات حوزه بسیار گسترده‌ای است که تعدادی صندوق در این حوزه تشکیل شده است. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از دارایی های غیرمولد دولت، نهاد‌های دولتی صندوق‌‌های بازنشستگی، بانک‌ها و حتی بخش خصوصی در این حوزه بوده و بازدهی و نقد شوندگی دارائی‌های آنها را بشدت کاهش داده است، گسترش این صندوق‌ها می‌تواند انقلابی در حوزه مولدسازی دارائی‌ها و تامین مالی در کشور ایجاد نماید. اما در حال حاضر شاهد آن هستیم که فعالیت چندانی برای گشترش این نوع از صندوق های صورت نمی پذیرد.

در سایر حوزه های تامین مالی نیز صندوق‌هایی نظیر صندوق پروژه، زمین ساختمان، خطرپذیر و … از سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز گرفته و فعال شده‌اند اما عدم معرفی کافی، موثر و به موقع این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران (در کنار عواملی دیگر) باعث شده تا در عمل استقبال چندانی از این صندوق‌ها به عمل نیامده و گسترش آن‌ها متوقف شود.

آنچه مسلم است علاوه بر ظرفیت گسترش صندوق‌ های فعلی، بازار سرمایه ظرفیت بسیار مناسبی برای ایجاد سازوکاری شبیه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای ورود به سایر حوزه‌ها دارد. تقاضای روزافزون فعالان بازار سرمایه به ویژه در ماه‌های اخیر، ایجاد قابلیت معاملات غیر مستقیم (از طریق مکانیسم صندوق یا مشابه آن) در حوزه رمزارزهاست که می تواند انقلابی در بازار سرمایه کشور ایجاد کند. و بخش قابل توجهی از منابع  موجود در این حوزه را به سمت خود جذب نماید. همچنین صندوق هایی که دارایی تحت مدیریت آن ها از ارزها و یا سهام شرکت های خارچی و چند ملیتی تشکیل شده باشد نیز در بازار سرمایه کشور بسیار احساس می شود. موضوعی که باعث شده بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری ها در این حوزه به صورت فردی صورت گرفته و بازار سرمایه کشور هیچ گونه کنترل و یا نظارتی بر آنها نداشته باشد. هرچند از سوی مدیران سازمان بورس در این زمینه وعده‌هایی داده شده، اما این وعده تاکنون عملی نشده است.

نویسنده: حسن خضوعی – تحلیلگر کارگزاری صبا تامین

منبع: شماره ۱۰۳ نشریه بورس امروز-بهمن ماه ۱۴۰۳