شمارش معکوس برای رشد حاشیه سود نیروگاه ها
به نظر می‌رسد دولت، و مجموعه حاکمیت، به این نتیجه رسیده است که ابزارهای غیرقیمتی برای رفع ناترازی انرژی کافی نیست و باید به سمت آزادسازی قیمت حرکت کرد که این مهم در صحبت‌های رییس‌جمهور و ریاست مجلس هم مشهود است. این یعنی به زودی شاهد رشد قیمت و نتیجتا افزایش حاشیه سود نیروگاه‌ها خواهیم بود.
به گزارش بورس امروز؛ صنعت برق ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبرو بوده است. این چالش‌ها شامل کمبود تولید، قطعی‌های مکرر برق، و عدم سرمایه‌گذاری کافی در زیرساخت‌ها می‌باشد.
مشکلات فوق ریشه در سه علت دارد: اول قیمت‌گذاری دستوری، دوم واسطه‌گری توانیر و سوم خلف وعده بانک مرکزی در رابطه با نرخ تسعیر وام‌های ارزی اخذ شده از صندوق توسعه. این موارد باعث شده است تا سرمایه‌گذاران قبلی نقره‌داغ شده و سرمایه‌گذاران جدید نیز با مشاهده وضعیت سرمایه‌گذاران قبلی رغبتی به ورود به این صنعت نداشته باشند. عدم سرمایه‌گذاری جدید و تثبیت قیمت‌های دستوری باعث شده است که میزان فروش دلاری صنعت از ۷۰۰ میلیون دلار در سال ۱۳۹۶ به ۱۵۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۲ رسد. این عدد به معنای کاهش فروش دلاری صنعت نیروگاهی به یک پنجم است. در همین مدت حاشیه سود ناخالص نیروگاه‌ها از ۴۸ به ۳۵ درصد کاهش یافته است.
قیمت برق خانگی در ایران ۰.۲ سنت است در حالی که حتی در کشوری مثل ونزوئلا، قیمت آن ۵ سنت به ازای هر کیلو وات ساعت است. در کشوری مثل ایتالیا قیمت برق خانگی ۴۷ سنت و برق صنعتی ۴۸ سنت است. در همه کشورها برق صنعتی گرانتر از برق خانگی است و در هر دو حالت ایران با اختلاف ارزان‌ترین برق دنیا را دارد. این در حالی است هزینه تمام شده هر کیلووات ساعت برق حدود ۵ سنت (که با قیمت دلار ۸۳ هزار تومانی معادل ۵ هزار تومان) است.
با طرح تثبیت قیمت‌ها در سال ۱۳۸۳، روند ناترازی برق در ایران شروع شد. طی ۱۰ سال گذشته مصرف برق روندی صعودی داشته است و در سال ۱۴۰۲ به عدد ۳۳۳ هزار گیگاوات ساعت رسید. این در حالی است که اگرچه تولید در قالب «قدرت عملی شبکه در زمان پیک» رشدی جزئی داشته است، اما این رشد متناسب با رشد مصرف نبوده است و هم‌اکنون با کسری ۲۰ هزار مگاواتی مواجه هستیم.
البته در سال‌های اخیر اتفاقات خوبی هم به نفع صنعت برق افتاده است. از جمله می‌توان به تأسیس بورس انرژی، راه‌اندازی تابلوی سبز بورس انرژی، تصویب قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق، برخی بخش‌نامه‌ها و الزامات و طراحی سیستم‌هایی جهت بهینه‌سازی مصرف انرژی با استفاده از مکانیزم قیمت (که می‌تواند گامی به سمت آزادسازی قیمت باشد) اشاره کرد.
امکان فروش برق در بورس انرژی و بخصوص تابلوی سبز بورس انرژی اولین بارقه‌های امید برای بخش خصوصی را ایجاد کرد. صرفا در تابلوی سبز بورس انرژی است که قیمت برق از هزینه تمام‌شده آن بیشتر می‌شود. همچنین وفق ماده ۴ قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق مصوب بهمن ۱۴۰۲، بعضی معاملات عمده‌فروشی برق به دلار انجام شده است که حداقل پوشش‌دهنده تورم و تغییرات نرخ ارز برای نیروگاه است.
آزادسازی قیمت برق، مشابه با همین بحث در رابطه با سایر محصولات مشمول قیمت‌گذاری دستوری، ممکن است با گران‌سازی آن اشتباه گرفته شود. برای آنکه مکانیزم قیمت به درستی کار کند باید به قیمت‌ها اجازه نوسان داد. مکانیزم قیمت بحثی مرکزی در اقتصاد بازار است و باعث پایداری نیروگاه‌ها در مواجهه با شوک‌های بیرونی مثل افزایش هزینه‌ها و یا نوسان تقاضای برق در بازه‌های زمانی مختلف می‌شود. طی سال‌های گذشته، طرح‌های مختلفی برای نزدیک شدن به حالتی که بتوان با ارفاق گفت قیمت برق آزاد شده، توسعه داده شده است. از طرح وان گرفته تا گواهی صرفه‌جویی انرژی و یا ایجاد پروفایل انرژی که اخیرا وزیر ارتباطات در مصاحبه‌ای عمومی از آن صحبت کردند، همگی مدل‌هایی برای تقریب به آزادسازی قیمت انرژی هستند.
در رابطه با پروفایل انرژی، که هم برای اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی در نظر گرفته شده است، میزان مشخصی از منابع انرژی مثل آب، برق، گاز، بنزین و… برای هر شخص در نظر گرفته می‌شود. هر شخصی که قسمتی از این میزان تخصیص داده شده را مصرف نکند می‌تواند آن را در پلتفرمی به نام بازارگاه انرژی به فروش رساند.
به نظر می‌رسد دولت، و مجموعه حاکمیت، به این نتیجه رسیده است که ابزارهای غیرقیمتی برای رفع ناترازی انرژی کافی نیست و باید به سمت آزادسازی قیمت حرکت کرد که این مهم در صحبت‌های رییس‌جمهور و ریاست مجلس هم مشهود است. این یعنی به زودی شاهد رشد قیمت و نتیجتا افزایش حاشیه سود نیروگاه‌ها خواهیم بود.
نویسنده: عظیم ثابت_ دبیرکل کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار
منبع: شماره ۱۰۳ نشریه بورس امروز- بهمن ماه ۱۴۰۳
