ضرورت تغییر رویکرد در صنعت داروسازی ایران:
کشف پتانسیل‌ها و چالش‌ها در سایه تحریم‌ها و عدم اعتماد سرمایه‌گذاران
تغییرات اخیر در رویکرد وزارت بهداشت نسبت به تولید دارو و تأثیر نرخ ارز بر بازار دارویی ممکن است به کمبودهای جدی دارویی منجر شود، لذا تصمیمات اقتصادی باید اصلاح شوند تا پایداری صنعت دارو حفظ گردد. در این میان اصلاح نظام پرداخت مطالبات و تدابیر دولتی برای حمایت از اقشار کم‌درآمد ضرورت دارد.
تغییرات اخیر در صنعت دارو و چالش‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و نوسانات نرخ ارز زمینه را برای بحث درباره پتانسیل رشد و توسعه این صنعت در ایران فراهم کرده است. با وجود خودکفایی در تولید بسیاری از داروهای مصرفی، عدم اعتماد به سرمایه‌گذاران و ناکارآمدی نظام تأمین اجتماعی، این صنعت همچنان با مشکلات جدی مواجه است. نیاز به تغییر استراتژیک در نگرش به صنعت دارو و توجه به کارشناسان و دانشمندان این حوزه به‌منظور ارتقاء وضعیت موجود و افزایش سطح زندگی جامعه، به‌ویژه در شرایط اقتصادی کنونی، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. در این خصوص سینا رهبر، کارشناس بازار سرمایه با خبرنگار بورس امروز به گفت و گو پرداخته است که مشروح آن در ذیل آمده است.
بورس امروز: علت تقاضای بازار در صنعت دارویی چیست؟
سینا رهبر: تغییر رویکردی در صنعت دارو در کشور ما به وجود آمده است. در گذشته، هر دارویی بدون در نظر گرفتن سود تجاری برای شرکت واردکننده انجام می‌شد، اما با گذشت زمان و به ویژه در سه سال گذشته، بخش زیادی از نیازهای دارویی کشور به دلیل زیان‌ده بودن تولید و قیمت‌گذاری غیرواقعی از مدار تولید خارج شده و منجر به بروز کمبودهایی در حوزه دارو شده است. در دولت کنونی، وزارت بهداشت با تجدید نظر در این موضوع در نظر دارد به سود آوری تولید داروهای زیان‌ده بپردازد و با کاستن از شدت قیمت‌گذاری دستوری، اقتصاد صنعت دارو را مورد توجه بیشتری قرار دهد. این تحولات به نوبه خود با تغییر نرخ ارز مرتبط است. با حذف ارز ترجیحی برای بخش عمده‌ای از داروها، بازار به سمت افزایش قیمت‌ها حرکت می‌کند؛ در این میان هزینه سلامت نیز برای مردم افزایش می‌یابد. با توجه به عدم خوشایندی این واقعیت، برای حل مسأله باید ابعاد انسانی و اقتصادی آن را در نظر گرفت. به عنوان مثال، شرکت‌هایی مانند “والبر” که سهامدار عمده چندین شرکت دارویی بورسی هستند، از نظر ریسک به ریوارد جذابیت کمتری داشته و پتانسیل‌های فروش آنها نادیده گرفته شده بود. در این میان تصمیمات اقتصادی و تغییرات ارزی تأثیر مستقیمی بر روند تولید دارو دارند و ادامه این روند ممکن است به نایابی دارو در آینده نزدیک منجر شود. لذا با اصلاح این روند، می توانیم شاهد حرکت صنعت دارو به سمت پایداری باشیم.
بورس امروز: کدام شرکت‌های دارویی از پتانسیل مناسبی برای رشد برخوردار هستند؟
سینا رهبر: پتانسیل رشد در شرکت‌های دارویی به عوامل متعددی بستگی دارد. در این میان شرکت‌های پخش در صنعت دارو مانند پخش البرز از موجودی کالای بالایی برخوردارند و تغییرات نرخ ارز می‌تواند تاثیر مثبتی بر آنها داشته باشد. همچنین، شرکت‌های داروسازی همچون داروسازی فارابی شرایط مناسبی دارند. هرچند شرکت زهراوی در گذشته وضعیت خوبی نداشت، اما با افزایش نرخ‌ها، ممکن است از شرایط مناسبی برخوردار شود اما هنوز فاصله زیادی با شرایط ایده‌آل دارد.
در صورت اصلاح نظام پرداخت مطالبات شرکت‌های پخش و کارخانجات دارویی، می توان انتظار رشد دو تا سه برابری قیمت‌های کنونی محصولات آنها را داشت. اگرچه از بعد انسانی نگرانی از بابت درآمد بخش بزرگی از جامعه ایجاد می شود که امیدوارم دولت تدابیری در قالب پوشش‌های بیمه‌ای برای جبران رشد نرخ‌ها برای مردم اتخاذ کند.
بورس امروز: آیا می‌توان شاهد شکل‌گیری صنعت‌های سنگین و محکم در صنعت دارویی بود؟
سینا رهبر: صنعت داروی در کشور ما بخش کوچک و محدودی از تولید ناخالص داخلی (GDP) را به خود اختصاص داده است. برای شکل‌گیری صنعت‌های سنگین نیاز به تغییر نگرش ویژه است. در گام نخست، لغو تحریم‌ها و فراهم آوردن امکان انتقال لایسنس‌ها و دستگاه‌های به‌روز در کشور ضروری است. هرچند داروسازان ما از بعد علمی، تلاش‌های زیادی کرده‌اند. اما از نظر سرمایه‌ای، صنعت دارو در کشور به شدت کوچک مانده و پتانسیل بسیار بالایی برای رشد دارد که با وضعیت فعلی و تحریم‌ها نمی‌توان پیشرفت چندانی کرد. با اینکه در تولید داخل در بیش از ۸۵ درصد داروهای مصرفی کشور خودکفایی وجود دارد، اما هنوز در بعد اجرایی و مدیریتی کاستی ها عقب‌افتادگی‌هایی وجود دارد. تغییر رویکرد نسبت به سرمایه‌گذاران و پذیرش این واقعیت که داروسازی یک فعالیت اقتصادی است، الزامی است. باید با ایجاد نظام تأمین اجتماعی کارآمد، سبب پوشش هزینه‌های درمان مردم شد.
با توجه به اینکه حقوق مردم به طور متوسط بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ دلار است و بخش زیادی از جامعه زیر خط فقر زندگی می‌کند، طبیعی است که به قیمت داروها معترض شوند. مشاهده امیدوارکننده‌ای از روزهای آینده وجود دارد که کشور به سمت عقلانیت و اصلاح روابط خارجی و ورود تکنولوژی برود. در این صورت، می‌توان به دانشمندان داروساز کشور اعتماد کرد و معضلات مالی میان شرکت‌های دارویی و بیماران را از طریق پوشش‌های بیمه‌ای حل کرد.
دولت باید به جای تخصیص نادرست منابع و یارانه‌ها به بخش‌های غیرضروری، با تمرکز بر اصلاح شبکه برق و انرژی‌های نو، سبب شود تا صنعت دارو تحت فشار قرار نگیرد.
