جایگاه نوزدهم جهان با تلفات ۱۱ درصدی

صنعت برق ایران به‌عنوان یک صنعت زیرساختی، با چالش‌های متعددی روبرو بوده که برخی از آنها صورتی مزمن به خود گرفته است و استمرار آنها موجب شده تا دسترسی به برق به یکی از چالش‌های فضای کسب‌وکار ایران تبدیل شود و جایگاه ایران در رتبه‌بندی محیط کسب‌وکار را با تغییر مواجه کند.

مهم‌ترین مسائل صنعت برق ایران

اصلاحات ساختاری مکرر و خصوصی‌سازی ناکارآمد، اتلاف بالا و بهره‌وری پایین در بخش‌های تولید، انتقال و توزیع، تداوم کسری بودجه و انباشت بدهی وزارت نیرو و رشد چشمگیر مصرف خانگی برق به‌ویژه در روزهای گرم سال، شماری از مهم‌ترین مسائل صنعت برق در سالیان اخیر بوده که یکی از علل نمود و تداوم آنها، نابسامانی‌های موجود در اقتصاد صنعت برق کشور است و تبیین آن نیازمند تجزیه ‌و تحلیل جریان مالی این صنعت با توجه به عملکرد بودجه وزارت نیرو است.

جایگاه صنعت برق ایران در جهان

صنعت برق ایران در سال ۲۰۱۷ با تولید ۲۶۵ میلیارد کیلووات ساعت برق، رتبه شانزدهم تولید برق در دنیا و رتبه دوم منطقه پس از عربستان سعودی را به خود اختصاص داده است. در این سال، کشورهای چین و آمریکا به ترتیب با ۶۱۴۲ و ۴۰۸۸ میلیارد کیلووات ساعت، بیشترین میزان تولید برق در دنیا را به خود اختصاص داده‌اند. ایران نیز از حیث میزان تولید تقریباً با تایوان، اسپانیا، ترکیه و استرالیا در یک گروه قرار دارد.

رتبه ۹۲ ایران در مصرف برق

مصرف سرانه برق در ایران ۱۹  و در نهایت  ۲۶۹۳ کیلووات ساعت بوده است از این منظر رتبه ۹۲ را در بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. مقایسه جایگاه مصرف برق و سرانه مصرف برق در ایران با دیگر کشورها نشان می‌دهد که ساختار اقتصادی کشور هنوز صنعتی نشده و نفوذ فناوری و صنعتی شدن عمق کمی دارد. از جنبه دیگر این موضوع منعکس‌کننده تنوع سبد انرژی خانوارها و استفاده آنها از منابع مختلفی انرژی برای گرمایش و سرمایش است.

تولید ناویژه و تلفات برق کشور

از اساسی‌ترین مؤلفه‌های صنعت برق ظرفیت نیروگاه تولید برق و اندازه شبکه انتقال و توزیع برق است. ظرفیت نیروگاه‌های کشور در سال ۱۳۹۶ به ۷۸ هزار و ۹۰۰ مگاوات رسیده که نسبت به سال ۱۳۹۵، حدود ۳٫۲ درصد رشد داشته است. همچنین در سال ۱۳۹۶ تولید ناویژه نیروگاه‌ها (جمع انرژی تولیدی مولدهای برق نیروگاه‌ها روی پایانه خروجی مولدها)، برابر با ۳۱۲ هزار و ۴۷۹ میلیون کیلووات ساعت و تولید سرانه برق کشور ۳۸۲۰ کیلووات ساعت بوده است. از سوی دیگر تلفات شبکه برق ایران از ۱۱٫۹۳ درصد در سال ۱۳۹۴، به ۱۱٫۵۴ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است ضمن اینکه راندمان نیروگاه‌های حرارتی از حدود ۳۷٫۸ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۳۷٫۹ درصد در سال ۱۳۹۶ افزایش یافته است.

درآمد صنعت برق از سه محل مختلف

جریان مالی صنعت برق در سند بودجه دولت از دو شاخه اصلی وزارت نیرو و شرکت‌های بخش برق تابعه وزارت نیرو تشکیل شده است که درآمد و هزینه‌های اساسی این صنعت از عملکرد این دو بخش منتج می‌شود و بررسی روند و احکام لوایح بودجه سنواتی وزارت نیرو و شرکت‌های بخش برق به‌عنوان هسته اصلی جریان مالی صنعت برق، می‌تواند تصویر روشنی از وضعیت مالی و اقتصادی این صنعت ارائه دهد. درآمد صنعت برق کشور از سه محل اصلی «درآمد حاصل از فروش برق به مشترکان»، «درآمد حاصل از صادرات» و «سایر درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی» تأمین می‌شود.