چالش‌های بازار نزولی:
آیا اختیار معاملات کلید نجات سرمایه‌گذارانند؟
در شرایط روند نزولی در بازار سرمایه، سرمایهگذاران با چالش‌های جدی در مدیریت ریسک و حفظ ارزش داراییهای خود مواجه می‌شوند. در این شرایط، ابزارهای مالی نوین مانند قراردادهای اختیار معاملات به‌ویژه اختیار فروش به‌عنوان راهکاری مؤثر برای محافظت در برابر افت قیمت‌ها موردتوجه قرار گرفته‌اند. به همین دلیل، توانمندی و دانش سرمایهگذاران در بهره‌برداری از این ابزارها می‌تواند کلید موفقیت آنها در مواجهه با چالش‌های بازار نزولی باشد. این گفتوگو به این موضوع می‌پردازد که آیا این استراتژی‌ها میتوانند راه‌حل مناسبی برای سرمایهگذاران در شرایط بحرانی باشند.
در شرایطی که در بازار سرمایه روندها نزولی باشد، سرمایهگذاران به دنبال ابزارهایی هستند که بتوانند ریسکهای ناشی از افت قیمت‌ها را کم کرده و از سرمایه‌گذاری‌های خود محافظت کنند. انتخاب درست ابزارهای مالی بیش از هر زمان دیگری حائز اهمیت است و قراردادهای اختیار فروش به‌عنوان ابزاری برای کاهش ریسک و حفظ سرمایه موردتوجه هستند. اما ورود به قراردادهای اختیار خرید در این شرایط نیازمند تحلیل دقیق و شناخت درست از روندهای بازگشتی بازار است. سرمایهگذاران به‌ویژه باید به متغیرهای تأثیرگذار و انتخاب سررسیدهای مناسب توجه داشته باشند. به‌منظور درک بهتر از مسائل و چالش‌های حضور در بازارهای مالی و همچنین راهکارهای ممکن برای کاهش آسیب‌ها و بهره‌وری بیشتر از ابزارهای مالی مانند اختیار معاملات، بورس امروز به گفتوگو با علیرضا صادقی رئیس اداره نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار پرداخته است که مشروح آن در ذیل آمده است؛
بورس امروز: قراردادهای آپشن با چه انگیزه‌ای ایجاد شدند و فلسفه وجودی آنها چیست؟
علیرضا صادقی: در سالهای اخیر ابزارهای مالی متنوعی طراحی و در بازارهای مالی عرضه شدند که هدف از طراحی آنها بهبود مدیریت ریسک و همچنین افزایش کارایی بازار بوده است. در ایران نیز ازآنجا که نظام مالی با سرعت روزافزونی مسیر تکامل و توسعه را سپری کرده، در این بستر تکاملی شاهد نوآوریها و خلاقیتهای متعددی از جمله ابزارهای مشتقه بوده‌ایم. در ایران این ابزار در بازار سرمایه ایران مطابق با قانون بازار اوراق بهادار مصوب آذرماه ۱۳۸۴ مجاز شمرده شده و بورس‌ها براین‌اساس اقدام به راه‌اندازی معاملات اختیار معامله کرده‌اند.
امروزه ابزارهای مشتقه یکی از ارکان اصلی بازارهای مالی دنیا به شمار می‌روند. رونق معاملات در این ابزارها به حدی است که به لحاظ حجم و ارزش، معاملات آنها، چندبرابر معاملات نقدی است. قیمت این قراردادها از ارزش دارایی پایه مشتق می‌شود.
از جمله ابزارهای مشتقه، اوراق اختیار معامله و قراردادهای آتی هستند که در آنها، دارنده قرارداد حق دارد یا متعهد است تعهدات خود را در زمان‌های تعیین‌شده نسبت به خرید و یا فروش دارایی پایه اعمال کند.
اوراق اختیار خرید/ فروش در بازارهای مالی عمدتاً در دو نوع آمریکایی و اروپایی مورداستفاده قرار می‌گیرند. در نوع اروپایی، دارنده قرارداد حق دارد یا مجبور است در زمان مشخصی در آینده، قرارداد یا تعهد خود را اجرا کند و در مدل آمریکایی این ابزار، دارنده اختیار در هر لحظه که اراده کند، اختیار دارد قرارداد خود را اعمال کند. نوعی که اکنون در بازار سرمایه ایران تعریف شده، بر مبنای مدل اروپایی است.
بورس امروز: مزایا و معایب استفاده از این ابزارهای مالی چیست؟
رئیس اداره نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار: از جمله مزایای اختیار معاملات، مدیریت ریسک است. درست است که نمیتوان ریسک را به طور کامل رفع کرد اما میتوان آن را مدیریت کرد. مزیت دیگر این ابزار، منعطف بودن آن است. در بازار اختیار، دارنده آن ملزم به اجرای آن نیست و تنها مختار است بر اساس قرارداد منعقد شده نسبت به خرید دارایی پایه یا فروش آن اقدام کند. همچنین خاصیت اهرمی این ابزار یکی دیگر از مزایای آن است. این قراردادها به سرمایهگذاران این امکان را میدهند که با پرداخت درصد مشخصی از قیمت دارایی پایه، بدون نیاز به پرداخت ارزش کل دارایی از نوسان‌های قیمتی دارایی پایه سود برند. در صورت خرید یک اختیار معامله، حداکثر زیان محدود به پرمیومی است که برای آن پرداخت شده ، لذا در این ابزار امکان محدود کردن میزان ریسک سرمایهگذاران وجود داشته و سرمایهگذاران میتوانند با اتخاذ موقعیت معاملاتی مناسب میزان زیان را محدود کنند. باتوجه‌به ویژگی‌های اختیار معاملات و اتخاذ موقعیت‌های مختلف، امکان سودآوری در بازار صعودی یا نزولی وجود دارد.
اما به هر صورت استفاده از این ابزار ملاحظاتی را هم به همراه دارد از جمله پیچیدگیهای معاملاتی اختیار معاملات که نیاز به تخصص و دانش کافی در خصوص استراتژی‌های معاملاتی و شرایط بازار دارد. اختیار معاملات با نزدیک شدن به سررسید، ارزش زمانی خود را از دست میدهند و این موضوع می‌تواند بر میزان سودآوری آنها تأثیرگذار باشد. مدت‌زمان محدود یکی دیگر از معایب این ابزار است، بر خلاف سهام، اختیار معاملات دارای تاریخ انقضا هستند و سرمایهگذاران باید در یک بازه زمانی خاص اقدام کنند.
به‌طورکلی توسعه ابزارهای متنوع در بازار مشتقات به سرمایهگذاران در حوزه بازار سرمایه این امکان را میدهد تا داراییهای خود را در مقابل تغییرات نامطلوب، از لحاظ ریسکهای موجود پوشش دهند؛ اما اگر پیش‌شرط‌های موجود در بازارهای مشتقات در نظر گرفته نشود ممکن است اثرات مخربی داشته و در نهایت باعث ایجاد ضرر و زیان شود.
بورس امروز: چه پیش‌شرط‌هایی؟
علیرضا صادقی: یکی از این پیش‌شرط‌ها مدیریت ریسک در قراردادهای مشتقه و استفاده از ظرفیتهای موجود برای مدیریت بر سازوکارهای انتقال ریسک در بخشهای مختلف بازار است. حصول این امر هم مستلزم داشتن تخصص فنی لازم برای درک و مدیریت ریسک در بازار است.
بورس امروز: در شرایطی که روند بازار نزولی است و ریسکهای بازار بسیار، ورود به خرید و معامله اختیار معاملات جایز نیست؟
رئیس اداره نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار: در شرایطی که بازار سرمایه روند نزولی دارد و ریسکهای بازار بسیار زیاد است هم سرمایهگذاران این امکان را دارند در بازار مشتقات حضور داشته باشند و با خرید اختیار فروش، دارایی خود را بیمه کنند؛ اما پیشنهاد می‌شود با مشورت با فعالان حرفه‌ای این بازار و متخصصان این حوزه، از استراتژی‌های مختلف (ترکیبی از خرید یا فروش اختیارهای خرید/ فروش) متناسب با شرایط بازار استفاده کنند. برای سرمایه‌گذارانی که دانش و تجربه کافی در بازار اختیار معاملات ندارند، ورود به این معاملات با ریسک زیادی همراه است و بهتر است با احتیاط بیشتری عمل کنند
بورس امروز: جذابیت های قراردادهای اختیار فروش در زمان افت قیمت سهم چگونه نمود می یابد؟
علیرضا صادقی: در شرایطی که قیمت‌ها نزولی است، قراردادهای اختیار فروش برای سهامداران جذاب‌تر از قراردادهای اختیار خرید به نظر می‌رسد. این امر به دلیل ماهیت اختیار فروش است که با کاهش قیمت سهم ارزش بیشتری پیدا می‌کند و در نتیجه، می‌تواند به‌عنوان نوعی بیمه در برابر زیان عمل کند. از دلایل انتخاب قراردادهای اختیار فروش میتوان به این موارد اشاره کرد. مورد نخست کاهش ریسک در بازار نزولی است. قرارداد اختیار فروش به سهامداران اجازه میدهد تا در صورت افت بیشتر قیمت‌ها، زیان‌های خود را محدود کنند. در واقع، اختیار فروش به‌نوعی استراتژی پوشش ریسک محسوب می‌شود که می‌تواند ارزش سبد سرمایه‌گذاری را در مقابل نوسانات منفی بازار حفظ کند.
دلیل دوم کسب سود از افت قیمت است. سهامداران میتوانند با خرید قراردادهای اختیار فروش، در شرایط نزولی بازار حتی از افت قیمت نیز سود کسب کنند. دلیل سوم ترکیب با قراردادهای اختیار خرید است. برخی سرمایهگذاران باتجربه میتوانند از ترکیب اختیار خرید و فروش در استراتژی‌ها استفاده کنند تا علاوه بر کاهش ریسک، بازدهی خود را نیز مدیریت کنند. بااین‌حال، در این شرایط تصمیم‌های سرمایهگذاران باید بر اساس تحلیل دقیق و بااحتیاط صورت بگیرد.
بورس امروز: در ورود به قراردادهای اختیار خرید چه شرایطی باید در نظر گرفته شود؟
رئیس اداره نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار: در شرایط نزولی و پرریسک بازار، ورود به قراردادهای اختیار خرید باید با دقت و تحلیل‌های عمیق همراه باشد و سرمایهگذاران قبل از ورود به این قراردادها باید تمامی جوانب را در نظر گیرند؛ زیرا در این شرایط ورود به معامله اختیار خرید بدون تحلیل کافی ممکن است منجر به زیان شود. دومین موردی که باید در نظر گرفته شود انتخاب سررسید مناسب و بر اساس شرایط بازار است. نکته بعد استفاده از استراتژی‌های ترکیبی است. سرمایهگذاران برای کاهش ریسک، میتوانند از استراتژی‌های ترکیبی استفاده کنند.
در این راستا تحلیل بنیادی و اقتصاد کلان نیز نباید از قلم بیفتد. در شرایطی که تغییرات در سیاست‌های کلان اقتصادی و شرایط بین‌المللی بر روند بازار سرمایه ایران تأثیرگذاری زیادی دارد سرمایه‌گذارانی که تصمیم به ورود به قراردادهای اختیار خرید دارند، باید تحولات اقتصادی و سیاسی، نرخ ارز و نرخ سود بانکی را به‌دقت زیر نظر داشته باشند، زیرا هرگونه تغییری می‌تواند مسیر بازار را دگرگون کند. در نهایت، ورود به قراردادهای اختیار خرید در این شرایط نیازمند دقت بالا و تحلیل‌های دقیق است و معمولاً برای سرمایه‌گذارانی که تجربه و دانش کافی در بازار مشتقات دارند، مناسب‌تر است.
