چرا بازارگردانی اوراق بدهی در ایران ناکارآمد است؟ نگاهی به چالش‌ها و راهکارها
وضعیت بازارگردانی اوراق بدهی در ایران با چالش‌های بسیاری مواجه است، به‌طوری‌که به رغم پیشرفت‌های اولیه، هنوز به سطح کارایی مطلوب نرسیده است. عمده‌ترین مشکل این بازار، عدم وجود سازوکارهای شفاف و مناسب برای معاملات است که باعث می‌شود خریداران به‌جای استفاده از پلتفرم‌های رسمی، با مذاکره‌های تلفنی دست به خرید و فروش بزنند. برای بهبود وضعیت، افزایش حجم عرضه اوراق، وضع قوانین مناسب و ایجاد ساختار مشخص و یکدست برای بازار اوراق مشارکت از ضروریات به شمار می‌رود.
به گزارش بورس امروز؛ بازارگردانی اوراق بدهی در ایران، به‌ویژه در حوزه اوراق مشارکت و اوراق شرکتی، به رغم پیشرفت‌هایی که در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم، هنوز با چالش‌های جدی روبه‌رو است که عملکرد آن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. طبق اظهار نظر کارشناسان، عدم شفافیت در سازوکارهای این بازار و نحوه خروجی قوانین از دلایل اصلی نامناسب بودن بازارگردانی به شمار می‌آید. خریداران اوراق بدهی برای دسترسی به اطلاعات و تعاملات بازار، مجبور به استفاده از روش‌های سنتی و خسته‌کننده‌ای همچون مذاکره‌های تلفنی هستند که این عدم وجود سیستم‌های منظم و استاندارد، به سلامت و کارایی بازار آسیب وارد می‌سازد.
یکی از راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت بازار، افزایش حجم عرضه اوراق است. به اعتقاد تحلیلگران، اگر قوانین به گونه‌ای تنظیم شود که بازار در دست خود فعالان قرار گیرد و اقدامات قانونی لازمی برای حمایت از معاملات صورت گیرد، می‌توان به رونق این بازار امید بست. به‌علاوه، تصویب و انتشار استانداردهای جدید برای اوراق مشارکت و ایجاد فرآیندهای شفاف‌تر، می‌تواند به جذب مشتریان و سرمایه‌گذاران جدید کمک کند. این مهم نیازمند دیدگاهی سیستماتیک و هماهنگ است تا به واسطه آن همگان با دسترسی راحت به اطلاعات، قادر به مراقبت از حقوق خود در معاملات اقتصادی باشند.
با توجه به این شرایط و ضرورت ایجاد بستری منسجم و تخصصی، توجه ویژه‌ای به تأمین امنیت سرمایه‌گذاری، شفافیت در اطلاعات و تعاملات بازار اهمیت دارد. این اقدامات نه‌تنها موجب جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و افزایش تقاضا خواهد شد، بلکه زمینه را برای رشد و توسعه بازار اوراق بدهی فراهم می‌آورد. بدین ترتیب، پتانسیل‌های موجود در این بازار می‌تواند به‌درستی مورد بهره‌برداری قرار گیرد و راه را برای سرمایه‌گذاری‌های جدید و مؤثر هموار سازد. بورس امروز طی گفت و گویی با “علیرضا روشن قیاس” مدیر بازارگردانی و مدیرعملیات سبدگردان ویستا به بررسی این موضوعات پرداخته است که مشروح آن در ذیل آمده است:
بورس امروز: وضعیت بازارگردانی اوراق بدهی در بازار سرمایه به چه صورت است و آیا این فرآیند در حال حاضر مناسب است یا نیاز به بهبود دارد؟
روشن قیاس: بازارگردانی اوراق بدهی در بازار سرمایه به ویژه در مورد اوراق شرکتی، نسبت به گذشته پیشرفت قابل توجهی داشته است. با این حال، هنوز به سطح کارایی کامل نرسیده و نیاز به بهبود دارد. بسیاری از اوراق بدهی منتشره بالغ بر نیاز به معاملات فعال نیستند زیرا بیشتر خریداران به عنوان هولدر، اوراق را نگه‌داری می‌کنند. این وضعیت نشان می‌دهد که اگرچه روندها در حال تغییرند و به سمت اوراق شرکتی سوق می یابند، اما هنوز حجم معاملات به اندازه مطلوب نیست و بازارگردانی به طور کامل عملیاتی نشده است.
بورس امروز: دلایل نامناسب بودن بازارگردانی اوراق بدهی چیست و چه اقداماتی می‌تواند به بهبود این وضعیت کمک کند؟
مدیر بازارگردانی و مدیرعملیات سبدگردان ویستا: یکی از دلایل نامناسب بودن بازارگردانی اوراق بدهی، نحوه خروجی و ساز و کارهای قانونی است که به نفع بازار عمل نمی‌کنند. ناشران اوراق گاهی به جای بازارگردانی فعال، صرفاً اکثراً به فروش داده‌ها و استفاده از نرخ‌های مطلوب ادامه می‌دهند. برای بهبود این وضعیت، لازم است حجم عرضه اوراق افزایش یابد و قوانین بازار به گونه‌ای تنظیم شوند که به ایجاد بازار آزاد و رقابتی کمک کنند. همچنین تصویب انتشار اوراق مشارکت جدید می‌تواند به افزایش حجم معاملات و بهبود عملکرد بازارگردان‌ها در اوراق بدهی یاری رساند. اگر این تغییرات ایجاد شود، انتظار می‌رود روند بهبود بازار به شکل مثبت‌تری ادامه یابد.
بورس امروز: اوراق بدهی و اوراق مشارکت چه ساختاری دارند و چرا بازار آن‌ها متفاوت از سایر بازارهای مالی است؟
روشن قیاس: اوراق بدهی، به ویژه اوراق مشارکت، یکی از روش‌های تأمین مالی برای تولیدکنندگان است. تولیدکننده می‌تواند به‌جای درخواست وام از بانک‌ها، با انتشار اوراق مشارکت به تأمین مالی پروژه‌های خود بپردازد. این اوراق با توجه به ضمانت‌ها و سیاست‌های پولی بانک مرکزی منتشر می‌شوند، اما هنوز ساز و کار بازار آن به درستی شکل نگرفته است. در نتیجه، خریداران اوراق معمولاً برای خرید باید به‌صورت تلفنی با فروشندگان مذاکره کنند، نه اینکه در یک پلتفرم شفاف و مشخص اقدام به خرید و فروش کنند. این عدم وجود ساز و کار شفاف باعث می‌شود تا خریداران نتوانند اوراق را به راحتی با یکدیگر مقایسه کنند و این به فضای تخصصی و دشوار این بازار دامن می‌زند.
بورس امروز: چه مشکلاتی در بازار اوراق مشارکت وجود دارد و چگونه می‌توان آن را بهبود بخشید؟
مدیر بازارگردانی و مدیرعملیات سبدگردان ویستا: بازار اوراق مشارکت با چالش‌های متعددی مواجه است. از یک سو، تنوع زیاد اوراق و تفاوت معیارها برای مقایسه آن‌ها می‌تواند برای خریداران عادی دشوار و خطرناک باشد. بسیاری از افراد بدون آگاهی کامل از این بازار ممکن است دچار ضرر شوند. به همین دلیل، ایجاد یک بازار مشخص و شفاف زیر مجموعه بورس می‌تواند به بهبود این شرایط کمک کند. با شفاف‌سازی، ساختاردهی و ایجاد یک استاندارد واحد برای نمادها، می‌توان موجب جلب تقاضای بیشتر و رونق بازار اوراق مشارکت شد. به‌عبارتی، این اوراق نیازمند یک بستر منسجم و تخصصی است تا سرمایه‌گذاران بتوانند با اطمینان بیشتری به خرید و فروش بپردازند.
بورس امروز: برای بهبود وضعیت بازار اوراق بدهی و معایبی که وجود دارد، چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌دهید؟
روشن قیاس: به عنوان فردی که در بازار سرمایه فعال هستم و با این فضا آشنا هستم، پیشنهاد می‌کنم که ساختار بازار به‌گونه‌ای هماهنگ شکل گیرد و شفافیت و اطلاع‌رسانی بیشتری در این زمینه وجود داشته باشد. لازم است قوانینی وضع کنیم که اوراق را یکدست کند و شرایطی فراهم آورد که خود بازار بتواند با جذب تقاضا، رشد کند. می‌توان از تجربه صندوق‌ها استفاده کرد، زیرا این صندوق‌ها توانسته‌اند خود را معرفی کنند و در نتیجه قوانین واحدی پشت آن‌ها بوده است. اکنون زمان آن است که بازار اوراق مشارکت نیز به یک شکل حرفه‌ای و منسجم برسد.
بورس امروز: چرا بانک مرکزی از بازار سرمایه حمایت نمی‌کند و این موضوع چه تأثیری بر وضعیت اقتصادی دارد؟
مدیر بازارگردانی و مدیرعملیات سبدگردان ویستا: بانک مرکزی معمولاً سیاست‌های انقباضی را پیش می‌گیرد که ممکن است در کوتاه‌مدت مفید باشد، اما برای بلندمدت اثرات منفی به همراه دارد. این سیاست‌ها هزینه تولید را افزایش می‌دهد، نرخ تأمین مالی را بالا می‌برد و به‌طور مستقیم بر بورس تأثیر می‌گذارد و آن را کاهش می‌دهد. در نتیجه، شرکت‌ها تولیدشان کم می‌شود و این باعث افت GDP کشور می‌گردد. همچنین، در شرایط فعلی، سیاست‌های پولی انقباضی نمی‌توانند به کنترل ریشه‌ای مشکلات اقتصادی کمک کنند و این در نهایت به ضرر بازار سرمایه خواهد بود، زیرا بازار سرمایه به شدت تحت تأثیر سیاست‌های پولی قرار دارد.
بورس امروز: جمع‌بندی شما درباره وضعیت بازار سرمایه و نیازهای آن چیست؟
روشن قیاس: آخرین نتیجه‌گیری من اینست که به بازار آزاد اعتقاد دارم و معتقدم که نباید سیستم دستوری بر بازار حاکم شود. لازم است که سیاست‌هایی که در دیگر بخش‌ها و بازارهای اقتصادی به کار می‌روند، در بازار سرمایه نیز اعمال شوند. در واقع، باید به بازار اجازه دهیم که به طور طبیعی و مستقل عمل کند تا بتواند بهتر عمل کند و به رشد خود ادامه دهد. این امر نه تنها به تولید و رشد GDP کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به اتخاذ تصمیمات زیرساختی مؤثرتر و بهبود کلی وضعیت اقتصادی کشور نیز منجر شود. امیدوارم که هر چه زودتر کیک اقتصادی کشور بزرگ‌تر شود و همه بخش‌ها از آن بهره‌مند شوند.
