نمره ای برای عملکرد صندوق های درآمد ثابت

به گزارش بورس امروز؛ صندوق‌های درآمد ثابت ابزاری مهم در تنوع‌بخشی به سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک محسوب می شوند که برای سرمایه‌گذارانی ریسک‌پذیر گریز گزینه مناسبی به شمار می‌روند. رشد این صندوق ها به توسعه بازار بدهی، امکان تخصیص دارایی بهینه و جذب سرمایه‌گذاران بیشتر به محیط بازار سرمایه کمک می‌کند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری سمت تقاضای ابزارهای درآمدثابت هستند و بازدهی آنها تابعی از متغیرهای اقتصادی و مخصوصا نرخ بهره است.  هدف اولیه از شکل‌گیری صندوق‌های درآمد ثابت، سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت و صکوک منتشره توسط شرکت‌ها بود. اما در شرایط فعلی اقتصاد ایران، به دلایل مختلفی بخش قابل توجهی از منابع این صندوق‌ها در سپرده‌های بانکی سرمایه‌گذاری می‌شود. در ایران، نرخ سود سپرده‌های بانکی اغلب بالاتر از بازده اوراق بدهی است که این امر سرمایه‌گذاری در سپرده‌های بانکی را جذاب‌تر می‌کند. از طرف دیگر بازار اوراق بدهی در ایران هنوز به اندازه کافی توسعه نیافته و تنوع لازم را ندارد، این امر گزینه‌های سرمایه‌گذاری صندوق‌ها را محدود می‌ سازد. همچنین برای پاسخگویی به درخواست‌های ابطال واحدها، صندوق‌ها نیاز به حفظ سطح بالایی از نقدینگی دارند که سپرده‌های بانکی این امکان را فراهم می سازد. این رویکرد اگرچه با هدف اولیه تأسیس این صندوق‌ها فاصله دارد، اما در شرایط فعلی برای حفظ سودآوری و ثبات صندوق‌ها اتخاذ شده است.

در این میان رعایت نصاب سرمایه‌گذاری در صندوق‌های درآمد ثابت موضوعی است که باید توسط نهادهای ناظر، به ویژه سازمان بورس و اوراق بهادار به دقت پایش شود. در حالت ایده‌آل، این صندوق‌ها باید حدود و نصاب‌های تعیین شده در امیدنامه و اساسنامه خود را رعایت کنند. اما در عمل، به دلایلی که قبلاً ذکر شد ممکن است انحرافاتی از این نصاب‌ها مشاهده شود.

این موضوع نیازمند بازنگری در مقررات و نظارت دقیق‌تر است تا اطمینان حاصل شود که صندوق‌ها در چارچوب مقررات و با حفظ منافع سرمایه‌گذاران عمل می‌کنند. همچنین، لازم است مقررات با توجه به شرایط واقعی بازار و محدودیت‌های موجود بازنگری شوند تا امکان رعایت آنها برای مدیران صندوق‌ها فراهم باشد.

در مقایسه با بازارهای مالی پیشرفته، عملکرد صندوق‌های درآمد ثابت در ایران تفاوت‌های قابل توجهی دارد. در بازارهای پیشرفته، این صندوق‌ها عمدتاً در اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه شرکتی، اوراق بهادار با پشتوانه رهنی و دارایی سرمایه‌گذاری و  درصد بسیارکمی از دارایی‌های خود را در سپرده‌های بانکی نگهداری می‌کنند. تفاوت‌های اساسی بین بازار سرمایه ایران و بازارهای پیشرفته را می توان در  تنوع و عمق بازارها دانست؛  بازارهای پیشرفته دارای تنوع بسیار بالایی از ابزارهای درآمد ثابت هستند. در بازارهای پیشرفته، نرخ بهره بانکی معمولاً پایین‌تر از بازده اوراق قرضه است در حالیکه در شرایط فعلی بازار ما این مورد برعکس است. در بازارهای پیشرفته، تفاوت ریسک و بازده بین انواع اوراق و سپرده‌های بانکی به خوبی تعریف شده است و بازارها به صورت کارا نرخ را منعکس می کنند. برای بهبود عملکرد صندوق‌های درآمد ثابت در ایران و نزدیک شدن به استانداردهای جهانی، اقدامات زیر پیشنهاد می‌شود:

• توسعه بازار اوراق بدهی و افزایش تنوع و حجم اوراق بدهی شرکتی و دولتی برای ایجاد گزینه‌های بیشتر سرمایه‌گذاری.
• اصلاح سیاست‌های پولی و کاهش تدریجی نرخ سود بانکی برای هدایت سرمایه به سمت بازار سرمایه.
• بهبود نظارت و تقویت نظارت بر صندوق‌ها برای اطمینان از رعایت اهداف و محدودیت‌های سرمایه‌گذاری.
• آموزش و فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی سرمایه‌گذاران درباره ماهیت و عملکرد صحیح صندوق‌های درآمد ثابت.
• توسعه ابزارهای مالی جدید و معرفی ابزارهای جدید مانند اوراق بهادار با پشتوانه دارایی برای افزایش گزینه‌های سرمایه‌گذاری.
• اصلاحات ساختاری اقتصادی و حرکت تدریجی از اقتصاد بانک‌محور به سمت اقتصاد بازارمحور.
• بازنگری در مقررات حاکم بر فعالیت صندوق های سرمایه گذاری و تطبیق مقررات با شرایط واقعی بازار و در عین حال حفظ استانداردهای لازم.

نویسنده: هادی قره باغی- مدیرعامل شرکت مشاور سرمایه گذاری هدف حافظ

منبع: شماره ۱۰۰ نشریه بورس امروز– آبان ماه ۱۴۰۳