دامنه نوسان آپشنها: از تئوری تا عمل

به گزارش بورس امروز؛ در سالهای اخیر، یکی از تغییرات ساختاری که به طور پیوسته در بازار سرمایه ایران اعمال شده، کاهش دامنه نوسان بوده است. که البته موافقان و مخالفان بسیاری دارد. همینطور به دنبال محدودیتهای اعمال شده، دامنه نوسان سهام به ۲ و ۳ درصد کاهش یافته است. این تصمیم که به منظور کنترل نوسانات شدید بازار و کاهش رفتارهای هیجانی در سهام اتخاذ شده، تأثیرات مختلفی بر سایر ابزارهای مالی از جمله آپشن ها داشته است. آپشن ها به طور رسمی در بازار بورس ایران محدودیت نوسان ندارند و دامنه نوسان قیمت آنها به صورت آزادانه قابل تغییر است. درواقع، قیمت آپشن ها به عوامل متعددی از جمله قیمت سهام پایه، نوسان تاریخی، زمان تا سررسید و ضریب دلتا وابسته است. به این ترتیب، به نظر می رسد که آپشن ها باید بدون محدودیت نوسان کنند. اما در عمل، چون آپشن ها به عنوان ابزار مشتقه به قیمت سهام پایه متکی هستند، نوسان محدود سهام پایه به طور غیرمستقیم نوسانات آپشن ها را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. بطور مشخص، ضریب دلتا که معیاری برای اندازه گیری حساسیت قیمت آپشن نسبت به تغییرات قیمت سهام پایه است، نقش کلیدی در تعیین نوسانات آپشن ایفا می کند. وقتی سهام پایه تنها می تواند در دامنه ۲ یا ۳ درصد نوسان کند، ضریب دلتا نیز بیانگر کاهش محدوده نوسان آپشن ها خواهد بود. به بیان دیگر، اگرچه آپشن ها به طور تئوریک محدودیت نوسان ندارند، اما کاهش نوسان سهام پایه باعث می شود که قیمت آپشن ها نیز در محدوده های کوچکتری تغییر کند.

  تغییر دامنه نوسان سهام و اثر آن بر قیمت گذاری آپشن ها:

در بازار بورس ایران، کاهش دامنه نوسان سهام تأثیری غیرمستقیم ولی محسوس بر آپشن ها دارد. آپشن ها به دلیل رابطه مستقیم خود با قیمت دارایی پایه، به طور طبیعی نوساناتی همراستا با دارایی پایه خواهند داشت. از این رو، وقتی دامنه نوسان سهام به ۲ یا ۳ درصد کاهش می یابد، فرصتهای نوسانگیری از آپشن ها نیز کمتر می شود. البته باید توجه داشت که آپشن ها بر اساس فرمول های قیمت گذاری مانند مدل بلک شولز، به عوامل دیگری نظیر نوسان تاریخی، – زمان تا سررسید و نرخ بهره نیز وابسته هستند. بنابراین، حتی در شرایطی که نوسان سهام پایه محدود است، آپشن ها ممکن است تحت تأثیر سایر عوامل هنوز فرصتهای مناسبی برای سرمایه گذاری یا پوشش ریسک ارائه دهند.

آپشن ها به عنوان ابزار پوشش ریسک در شرایط نوسان محدود

اگرچه کاهش دامنه نوسان سهام ممکن است آپشن ها را برای نوسانگیران کمتر جذاب کند، اما از دیدگاه مدیریت ریسک، این ابزارها همچنان بسیار کارآمد هستند. آپشن ها به دلیل ساختار منحصر به فرد خود (قابلیت خرید و فروش با قیمت از پیش تعیین شده) به سرمایه گذاران امکان می دهند تا ریسک خود را در مقابل تغییرات نامطلوب قیمت دارایی پایه پوشش دهند. این امر به ویژه در بازارهای با نوسانات کم یا محدود که حرکتهای شدید قیمتی در سهام پایه به ندرت اتفاق می افتد، اهمیت بیشتری می یابند. به عنوان مثال، یک سرمایه گذار ممکن است در شرایطی که نوسان سهام محدود است، از آپشن های فروش (Put) برای محافظت از سبد خود در برابر کاهش احتمالی قیمت ها استفاده کند. همچنین، با استفاده از آپشن های خرید (Call)، سرمایه گذاران می توانند از فرصتهای صعودی بازار بدون نیاز به خرید مستقیم سهام بهره ببرند.

فرصتها و چالش ها برای سرمایه گذاران

اگرچه کاهش دامنه نوسان سهام در بورس ایران، هرچند تأثیر مستقیمی بر دامنه نوسان آپشن ها ندارد، اما به دلیل تأثیرگذاری قیمت سهام پایه بر قیمت گذاری آپشن ها، نوسانات این ابزارهای مشتقه نیز محدودتر می شود. این وضعیت ممکن است برای نوسان گیران فرصتهای محدودی ایجاد کند، اما برای سرمایه گذارانی که به دنبال پوشش ریسک هستند، آپشن ها همچنان ابزار کارآمدی به شمار می روند. به طور کلی، آپشن ها می توانند همچنان به عنوان یک ابزار موثر برای مدیریت ریسک و همچنین استفاده از فرصتهای استراتژیک در بازار به کار گرفته شوند. با این حال، استفاده از این ابزارها نیازمند دانش عمیق از عملکرد و پیچیدگی های آنها است و سرمایه گذاران باید قبل از ورود به این حوزه، با تمامی جنبه های آن آشنا شوند .

نویسنده: علی جبل عاملی- کارشناس بازار سرمایه

منبع: شماره ۹۹ نشریه بورس امروز- مهرماه ۱۴۰۳