چگونه صندوق های اهرمی انتظارات بازار را پوشش دادند؟

به گزارش بورس امروز؛ صندوق‌های اهرمی توانایی برآورده کردن انتظارات سرمایه‌گذاران بسیاری با میزان ریسک‌پذیری متفاوتی را دارند؛ زیرا از یک‌سو، سرمایه‌گذارانی که به دنبال کسب سود بیشتر و سرمایه‌گذاری‌های پرریسک‌تری هستند، با خرید واحدهای پرریسک صندوق‌های اهرمی، سود موردنظر خود را کسب خواهندکرد و از سویی دیگر، سرمایه‌گذارانی که به دنبال ریسک کمتر و کسب سود تضمینی هستند، با گریز از ریسک بالا، سود معقول و مدنظر خود را به‌دست می‌آورند.

صندوق های اهرمی از نظر نحوه معامله، ساختاری منعطف داشته و از جمله اولین صندوق‌هایی به‌شمار می‌روند که به طور همزمان دارای واحدهای بدون ریسک و پرریسک هستند که به دو صورت صدور و ابطال و خریدوفروش آنلاین، مورد معامله قرار می‌گیرند

 انواع واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی

صندوق اهرمی دو نوع دارد که عبارتند از:

واحدهای عادی؛ بدون ریسک محسوب می‌شوند و مشابه واحدهای صندوق‌های درآمد ثابت، دارای بازدهی مشخص هستند.

واحدهای ممتاز؛ دارای ریسک سرمایه‌گذاری بالایی هستند و امکان دریافت سود مضاعفی را برای دارندگان خود فراهم می‌کنند.

سازوکار معاملات واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی

واحدهای عادی به روش صدور و ابطال، خرید و فروش می‌شوند.

واحدهای ممتاز، به دو دسته ممتاز عام و ممتاز خاص تقسیم می‌شوند. واحدهای ممتاز عام، به صورت آنلاین مورد معامله قرار می‌گیرند، ولی واحدهای ممتاز خاص، مختص مؤسسان صندوق بوده و انتقال مالکیت آنها، تنها با گذراندن شرایط ویژه‌ای امکان‌پذیر است.

تفاوت صندوق های اهرمی با صندوق های سرمایه گذاری در سهام، ثابت و مختلط 

هیچ یک از صندوق‌های سرمایه‌گذاری نتوانستند شرایطی را مهیا کنند تا سرمایه‌گذاران، امکان دریافت سود مضاعفی را نسبت به سودهای معین شده داشته باشند؛ ولی صندوق‌های اهرمی با ایجاد واحدهای ممتاز، این امکان را فراهم کردند.

تفاوت دامنه نوسان صندوق های  اهرمی با سایر صندوق های موجود در بازار سرمایه

دامنه نوسان قیمت روزانه این صندوق‌ها بین ۱۰ درصد مثبت تا ۱۰ درصدمنفی است و قیمت واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها در یک روز معاملاتی می تواند ۲۰ درصد نوسان داشته باشد. در واقع در روزهایی که بازار با هیجانات مثبت و یا منفی مواجه است، نوسانات قیمت این صندوق‌ها در معاملات آن‌ها در بازار سرمایه بسیار تند و بعضا غیرمنطقی می شود.

مزیت صندوق های اهرمی نسبت به سایر ابزارهای مالی موجود در بازار سرمایه

صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی توانستند با ارائه همزمان واحدهای عادی (بدون ریسک) و ممتاز (پرریسک)، انتظارات سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز و ریسک‌پذیر خود را برآورده کنند. این صندوق‌ها برای واحدهای عادی، کف و سقفی برای سوددهی مشخص کرده و موظفند که با توجه به میزان سوددهی صندوق، کفِ بازدهی و سقفِ بازدهی، سودی در بین این محدوده را به دارندگان واحدهای عادی پرداخت کنند. از طرفی، این امکان را برای دارندگان واحدهای ممتاز خود فراهم کردند که با پذیرش ریسک بالای سرمایه‌گذاری، سودی فراتر ازسقفِ بازدهی صندوق دریافت کنند.

در واقع، دارندگان واحدهای ممتاز می‌پذیرند که در شرایط رکود یا نزول بازار و نرسیدنِ میزان بازدهی صندوق به کفِ آن، کمبود سود پرداختی به دارندگان واحدهای عادی، از سمت آنها پرداخت شود و به این صورت، سود کمتری کسب کرده یا متحمل ضرر می‌شوند. به همین ترتیب، در شرایط صعودی بازار و در صورتی که بازدهی صندوق بیش از سقفِ بازدهی باشد، پس از پرداخت سقفِ سود به دارندگان واحدهای عادی، سود باقیمانده مضاعف، نصیب دارندگان واحدهای ممتاز خواهد شد.

مزایای صندوق های اهرمی: 

الف ) مناسب افراد ریسک‌پذیر و ریسک‌گریز

یکی از مزایای صندوق‌اهرمی این است که هم سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر و هم سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز می‌توانند در این صندوق سرمایه‌گذاری کنند. سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر می‌توانند واحدهای قابل معامله (پرریسک) صندوق‌اهرمی و سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز می‌توانند واحدهای صدور و ابطالی (بدون ریسک) صندوق‌ اهرمی را خریداری کنند.

ب ) امکان کسب بازدهی مضاعف

با توجه به وجود اهرم امکان کسب بازدهی مضاعف در صورت خرید واحدهای پرریسک این صندوق وجود دارد. اما فراموش نکنید که همین اهرم می‌تواند زیان شما را چند برابر کند.

ضریب اهرمی صندوق اهرمی، یکی از مهم‌ترین نکات در رابطه با صندوق اهرمی است که باید پیش از سرمایه‌گذاری در این نوع از صندوق‌های سرمایه‌گذاری به آن توجه کرد. زیرا با اینکه این دسته از صندوق‌های سرمایه‌گذاری امکان کسب بازدهی بیشتر از بازار سرمایه را ایجاد کرده و می‌توانند سودهای چشمگیری به ارمغان آورند، درست مانند شمشیر دو لبه عمل می‌کنند. لذا در صورت استفاده نادرست، می‌توانند سرمایه‌گذاران را با ضررهای هنگفتی مواجه کنند.

در صورتی که سیاستگذار به این نتیجه رسید که بر ضریب اهرم محدودیت اعمال کند و تصمیم کاهش ضریب اهرم اجرایی شود، بهتر است در دوره‌های زمانی ثابت بماند و زمانی که بازار سرمایه رونق یافت، تصمیم تغییر نکند تا مدیران صندوق‌ها بتوانند برنامه‌ریزی کنند، چرا که این تصمیمات به‌خودی‌خود می‌تواند عامل هیجان و تنش در بازار سرمایه شود. به عنوان مثال البته که ضریب اهرم بیشتر به نحوه مدیریت مدیر صندوق مرتبط است و در صورتی که وضعیت بازار بهبود یابد و منابع وارد صندوق‌ها شوند، ضریب اهرم مقداری کاهش می یابد. صندوق باید هم سهام خریداری کند و هم در قسمت‌های عادی سرمایه‌گذاری کند و زمانی که اندازه صندوق بزرگ شود، افزایش ضریب اهرم و جذب بیشتر منابع سخت خواهد بود.

در اساسنامه صندوقهای اهرمی  مدیر می‌تواند یک بازه برای نرخ واحدهای عادی تعریف کند تا بتواند منابعی را به صندوق جذب کند و این موضوع با توجه به شرایط بازار ممکن است تغییر کند و منعطف است. علت افزایش نرخ واحدهای عادی هم در برهه اخیر، افزایش نرخ اوراق اخزا بود و صندوق برای جذب منابع باید نرخ واحدهای عادی خود را افزایش می‌داد و زمانی که نرخ اوراق اخزا کاهش یافت، برای صندوق توجیهی نداشت تا آن نرخ‌ها را داشته باشد و نرخ واحدهای عادی خود را کاهش داد.-صندوقهای اهرمی دارای دو نوع واحد عادی (صدور و ابطالی) و ممتاز است واحدهای عادی پول لازم برای استفاده از مکانیزم اهرم را به دارندگان واحدهای ممتاز می‌دهند. به عبارت دیگر، دارندگان واحدهای عادی مثل وام‌دهنده عمل می‌کنند و در ازای دریافت سود تضمین شد‌ه ولی محدود (۳۱ الی ۳۳ درصد سالانه)، این امکان را به سرمایه‌گذاران واحدهای ممتاز می‌دهند که از منایع مالی آن‌ها برای کسب بازدهی بیشتر استفاده کنند.

محاسبه ضریب اهرمی صندوق

هر صندوق اهرمی، دارای سه نوع ضریب اهرمی کلاسیک، بالقوه و بالفعل است که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم

ضریب اهرمی کلاسیک

این ضریب که به آن ضریب اهرمـی اسمی نیز گفته می‌شود، با تقسیم «جمع دارایی‌های صندوق» به «جمع دارایی‌های واحدهای ممتاز» به دست می‌آید. بزرگ بودن این ضریب به این معنا است که بخش زیادی از دارایی‌های صندوق از واحدهای عادی تامین شد‌ه است. در نتیجه، واحدهای ممتاز نوسان‌پذیری زیادی خواهند داشت.

ضریب اهرمی کلاسیک = (جمع دارایی‌های واحدهای ممتاز) ÷ (جمع دارایی‌های صندوق)

ضریب اهرمی بالقوه

در محاسبه ضریب اهرمی کلاسیک، وجوه نقد و اوراق با درآمد ثابت موجود در پرتفوی صندوق لحاظ می‌شوند. بنابراین؛ با توجه به اینکه این دارایی‌ها ریسکی ندارند، این ضریب نمی‌تواند ملاک دقیقی برای سنجش اهرم واقعی صندوق باشد.

اما ضریب اهرمی بالقوه، با در نظر گرفتن نسبت سهامی صندوق، به طور دقیق‌تر نسبت «دارایی‌های ریسکی» به «سرمایه پایه» را نشان می‌دهد. بنابراین؛ برای به دست آورد‌ن ضر‌یب اهر‌می بالقوه، ضریب اهر‌می کلاسیک در «نسبت سهامی» صندوق ضرب می‌شود. در نظر داشته باشید که نسبت سهامی، نسبت «ارزش سهام موجود در صندوق» به «کل دارایی‌های صندوق» را نشان می‌دهد.

ضریب اهرمی بالقوه = (ضریب اهرمی کلاسیک) × (نسبت سهامی)

به بیان ساده‌تر، در ضریب اهرمی کلاسیک، تمام دارایی‌های صندوق (اعم از نقدینگی، اوراق قرضه و …) در نظر گر‌فته می‌شود. اما در ضریب اهرمی بالقوه، فقط دارایی‌های دارای ریسک (مانند سهام) مورد توجه قرار می‌گیرند. دلیل این امر آن است که اوراق قرضه و نقدینگی، ذاتاً ریسک کمتری نسبت به سهام دارند و در واقع، اهرم چندانی برای صندوق ایجاد نمی‌کنند.

برای مثال فرض کنید ضریب اهرمی کلاسیک یک صندوق سرمایه‌گذاری اهرمی ۲ و نسبت سهامی آن نیز ۷۰% باشد. در این حالت، ضریب اهر‌می بالقوه صندوق برابر با ۱.۴ = 2 × ۰.۷ خواهد بود.

این به این معنی است که به ازای هر ۱۰۰ تومان سرمایه‌گذاری شما در این صندوق، ۷۰ تومان آن در سهام (دارایی‌های ریسکی) سرمایه‌گذاری می‌شود و ۳۰ تومان آن به عنوان نقدینگی یا اوراق قرضه در صندوق باقی می‌ماند. بنابراین، صندوق می‌تواند با استفاده از ۷۰ تومان سرمایه‌گذاری در سهام، تا ۱۴۰ تومان سود (یا ضرر) ایجاد کند.

ضر‌یب اهر‌می بالفعل

با توجه به اینکه برخی از صندوق‌های اهرمی موجود در بازار سرمایه، دارای حباب قیمتی بوده و با قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی خود معامله می‌شوند. برای لحاظ کر‌دن حباب در محاسبه ضر‌یب اهر‌م صندوق و به دست آور‌دن ضریب اهر‌می بالفعل، باید «ضر‌یب اهر‌‌می بالقوه» را در «یک منهای درصد حباب صندوق» ضرب کرد.

ضریب اهرمی بالفعل = (درصد حباب صندوق – ۱) × (ضر‌یب اهر‌‌می بالقوه)

نویسنده: محمود رضا الهی فرد – مدیر عامل کارگزاری سی ولکس