همت همتی در تراز بانک های ناتراز

به گزارش بورس امروز؛ آنچه که بسیاری از صاحبنظران عرصه حکمرانی در مورد شرایط کنونی کشور ما بیان داشته و در مورد تشدید آن در سال های آینده هشدار می دهند، وجود ناترازی های سنگین در حوزه های مختلف است. یکی از ناترازی های بزرگ در اقتصاد کشور، ناترازی در عملکرد بانک هاست. بررسی صورت سود و زیان بانک های کشور در سال های اخیر به وضوح این موضوع را نشان می دهد. می توان از سنجه های مختلفی برای نشان دادن ناترازی در بانک ها استفاده کرد. عدم تعادل در سود پرداختی به سپرده گذاران با سود تسهیلات اعطایی به مشتریان یکی از مهم ترین نمودها و سنجه های ناترازی در عملکرد بانک هاست که در این نوشتار به آن پرداخته شده است.
با توجه به دستورالعمل های بانک مرکزی مبنی بر بالاتر بودن نرخ سود تسهیلات اعطایی بر سود سپرده دریافتی در نگاه نخست می بایست بانک ها بتوانند سود سپرده گذاران خود را از محل سود تسهیلات اعطایی و سایر درآمدهای عملیاتی خود تامین کرده و بخشی از این درآمدها نیز به عنوان سود به سهامداران اختصاص یابد. اما صورت های مالی در دسترس نشان می دهد که در عمل این موضوع در سال های اخیر در برخی از بانک ها اتفاق نیفتاده است.
بر اساس صورت های مالی سال ۱۴۰۲، از ۲۰ بانک مورد بررسی (بانک های بورسی و فرابورسی) تنها ۱۲ بانک موفق شده اند خالص درآمد تسهیلات و سپرده گذاری مثبت گزارش کرده و در ۸ بانک دیگر عدد مربوط به این حساب عددی منفی بوده است. بر این اساس، بانک آینده با اختلاف بسیار فاحش، بغرنج ترین شرایط ناترازی را در میان بانک های خصوصی به نام خود ثبت کرده است. همچنین بانک های ایران زمین، پارسیان، دی، گردشگری، رفاه، موسسه ملل و سرمایه دیگر بانک های با عملکرد بانکی زیان بار در میان بانک های مورد بررسی بوده اند. این موضوع به آن معناست که بانک های یاد شده نتوانسته اند سود سپرده گذاران خود را از محل سود تسهیلات اعطایی تامین نموده و به ناچار آن را از محل منابع داخلی خود تامین نموده اند. بررسی عملکرد بانک ها در سال های قبل نشان می دهد بانک های همچون بانک شهر و اقتصاد نوین نیز در زمره بانک های با عملکرد منفی در این زمینه قرار داشته اند اما اقداماتی همچون پیگیری در وصول مطالبات معوق و جدیت در مولد سازی دارایی ها، باعث شده تا این دو بانک شرایط بهتری پیدا کنند.

نکته قابل توجه در این زمینه آن که بانک های مورد بررسی در این گزارش تنها بانک های بورسی می باشند و شرایط در بانک های دولتی همچون ملی ایران، سپه و … نیز چندان جالب توجه نمی باشد. عدم تکافوی سود تسهیلات برای پرداخت سود سپرده گذاران و تامین آن از محل منابع داخلی باعث شده تا تعداد قابل توجهی از بانک ها زیان ده شده و تداوم آن در سالهای اخیر موجبات ظهور زیان انباشته سنگین در صورت وضعیت مالی بعضی از بانک ها را پی داشته است.

از عوامل بسیار متعددی منفی شدن تراز عملکرد بانک ها زمینه سپرده ها و تسهیلات بیان کرد. اجبار به ارائه تسهیلات تکلیفی با نرخ سود بسیار پایین، نکول در پرداخت اصل و سود تسهیلات پرداختی، تخصیص منابع حاصل از سپرده گذاری ها به سرمایه گذاری های با بازده پایین و یا با نقدشوندگی پایین و … تنها بخشی از دلایل است.

بدون شک سامان دادن به اقتصاد کشور بدون سامان دادن به وضعیت نظام بانکی کشور محقق نخواهد شد؛ به گونه ای که با توجه به اهمیت موضوع تجهیز و تخصیص منابع، بسیاری از صاحبنظران کاهش ناترازی بانک ها را مقدمه و لازمه حل فصل دیگر ناترازی های کشور از جمله ناتزاری حوزه انرژی، صندوق های بازنشستگی و … می دانند.

با روی کار آمدن دولت چهاردهم و انتصاب عبدالناصر همتی به عنوان وزیر اقتصاد و امور دارایی، فصل جدید در زمینه تحولات بانکی گشوده شده است. از دید بسیاری از تحلیلگران امور بانکی اقدامات صورت گرفته از سوی همتی در زمان ریاست بر بانک مرکزی (همچون ادغام بانک های نظامی با بانک سپه، راه اندازی بازار باز و …) در جهت کاهش ناترازی بانک ها بوده و آثار آن (همچون کاهش سود بین بانکی، کاهش نرخ تامین مالی بنگاه ها و ….) نیز در آن زمان در اقتصاد کشور پدیدار شده بود. حال باید دید که آیا عملکرد وی در قامت وزیر اقتصاد می تواند راهی به کاهش هر چه بیشتر ناترازی بانک ها بگشاید؟

نویسنده: حسن خضوعی – تحلیلگر کارگزاری صباتامین

منبع: شماره ۹۸ نشریه بورس امروز- شهریورماه ۱۴۰۳