پیشگیری از فساد با رتبه بندی شرکت های کوچک و متوسط

قاسم محسنی،عضو هیات مدیره رتبه بندی برهان در گفتگو با خبرنگار بورس امروز عنوان کرد: بانک‌ها برای اعطای تسهیلات به ۵ ویژگی تسهیلات گیرنده توجه می‌کنند که به ۵C معروف است. این پنج ویژگی عبارتند از: سرمایه (Capital)، وثیقه (Collateral)، شخصیت (Character)، ظرفیت (Capacity) و شرایط (Condition).

شرکت‌های بزرگ معمولا این پنج ویژگی را دارند. آن‌ها سرمایۀ زیادی در اختیار دارند و ظرفیت وام‌گیری آن‌ها بالاست. این شرکت ها انواع دارایی‌های ثابت که قابلیت وثیقه‌گذاری را دارند، در اختیار دارند. معمولا مالکان و مدیران این شرکت‌ها از اشخاص معتبر و شناخته شده و با صلاحیت هستند. این ویژگی‌ها از طریق صورت‌های مالی حسابرسی شدۀ آن‌ها و سایر منابع معتبر، قابل ارزیابی است.

شرکت‌های کوچک و متوسط ویژگی‌های خاصی دارند که آن‌ها را از شرکت‌های بزرگ متمایز کرده و بانک‌ها آن‌ها را به عنوان مشتری با ریسک بالا تلقی کرده و درخواست تسهیلات آن‌ها را رد می‌کنند. معمولا سرمایۀ شرکت­های کوچک/متوسط کم است، دارایی‌های کمی که قابلیت وثیقه داشته باشند در اختیار دارند، سابقۀ آن­ها در کسب و کار کوتاه است، به بازار سرمایه برای تأمین مالی دسترسی ندارند، اتکای زیادی به معاملات به صورت نقدی دارند، اطلاعات راجع به سابقۀ اعتباری آن­ها که از طرف یک منبع مستقل تولید شده باشد وجود ندارد و شفافیت مالی پایینی دارند.

بنابراین بانک‌ها برای دریافت و تدقیق اطلاعات یک شرکت کوچک/ متوسط، باید هزینۀ بیشتری متحمل شوند و زمان زیادی بگذارند، در حالی که شرکت به فوریت نیاز به منابع مالی دارد و وقت کافی برای تکمیل فرم‌های اطلاعاتی و پاسخگویی به سؤالات بانک را در اختیار ندارد.

در اینجا موسسات رتبه‌بندی اعتباری می‌توانند کمک کنند. این موسسات باید پایگاه داده‌ای از اطلاعات شرکت‌های کوچک و متوسط گردآوری کرده و مدل‌های ویژه‌ای برای ارزیابی ریسک اعتباری این شرکت‌ها، طراحی و پیاده‌سازی نمایند. این مدل‌ها با استفاده از داده‌های ذخیره شده در پایگاه داده‌ای، احتمال نکول شرکت کوچک/ متوسط را برآورد کرده به عنوان یک تحلیل مستقل در اختیار بانک قرار می‌گیرد.

به دلیل ویژگی‌های خاص شرکت‌های کوچک و متوسط، نوع نگاه و عوامل مورد توجه برای ارزیابی ریسک اعتباری این شرکت‌ها باید متفاوت از شرکت‌های بزرگ باشد، عوامل پنج‌گانه فوق (۵C) در مورد شرکت­های کوچک/ متوسط، پاسخگو نخواهند بود.

شرکت‌های کوچک و متوسط با انجام رتبه‌بندی می­توانند تسهیلات مالی را با شرایط بهتری دریافت کنند، در طرف‌های تجاری اطمینان بیشتری ایجاد و با اطلاع از نقاط ضعف و قوت مندرج در گزارش رتبه‌بندی وضعیت اعتباری بهبود خود را بهبود بخشند.

رتبه‌بندی شرکت­های کوچک و متوسط برای تسهیلات­دهندگان (بانک­ها) نیز مفید است. این منجر به کاهش هزینه و زمان بانک­ها برای ارزیابی مشتری می­شود. با انجام رتبه­بندی توسط موسسات رتبه­بندی، بانک یک ارزیابی حرفه‌ای و مستقل از مشتری بر پایۀ اطلاعات کامل‌تر در اختیار خواهد داشت که در ضمن از فساد پیشگیری کرده و باعث اعمال انضباط بیشتر در وام‌دهی می­گردد. بانک می تواند با استفاده از نتایج رتبه ­بندی، ریسک سبد تسهیلات اعطایی خود را ارزیابی و کنترل کند و در نهایت استفاده از رتبه‌بندی، باعث کاهش مطالبات معوق بانکی می­شود.

گسترش رتبه ­بندی شرکت­های کوچک و متوسط برای نهادهای ناظر بانکی (بانک مرکزی) نیز مفید است. این امر دسترسی به تأمین مالی برای شرکت‌های کوچک و متوسط فراهم کرده و در نتیجه منجر به افزایش اشتغال، افزایش رفاه، کاهش فقر و کاهش فاصله طبقاتی می­شود. همچنین رتبه‌بندی به ارتقاء سلامت نظام بانکی کمک می­کند.