تحلیل صنعت دوده یا کربن سیاه
تخمین سود دوده‌ای‌های بازار سرمایه در سال ۱۴۰۳
پالایشی‌ها، نفت را از شرکت ملی نفت با تخفیف ۵ درصدی و تخفیف ۵ دلاری دریافت می‌کنند. روانکارها و پتروشیمی‌ها نفت کوره را با فرمول ۱۱۵ درصد میانگین دوهفته نفت کوره می‌خرند؛ سرانجام شرکت‌های تولید کننده، روغن را با ضریب ۹۲.۵ درصد نرخ لوبکات می‌خرید می‌نمایند.
به گزارش بورس امروز، دوده صنعتی، شکلی از عنصر کربن تقویت شده است که در یک فرآیند کنترل شده در اثر سوخت ناقص در راکتورهای مخصوصی ایجاد می‌شود. چینی و هندی‌های باستان از این ماده بعنوان رنگدانه در جوهر استفاده می‌کردند. دوده صنعتی عمدتاً در صنعت تایر به عنوان یک عامل تقویت کننده لاستیکی برای افزایش دوام آج و همچنین برای استحکام و ایجاد خاصیت کشسانی لاستیک استفاده می‌شود. از دیگر کاربردهای دیگر دوده در محصولات صنعتی مانند شیلنگ‌ها، تسمه‌ها و پروفیل‌ها می‌توان به بهبود عملکرد فیزیکی اشاره کرد. حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از وزن لاستیک را دوده صنعتی به خود اختصاص داده است.
صنعت کربن سیاه در ایران
تولید دوده صنعتی در ایران توسط ۴ شرکت انجام می‌شود. شرکت صنعتی دوده فام با ظرفیت ۶۰ هزار تنی بزرگترین شرکت تولید کننده دوده در ایران است. شرکت کربن سیمرغ با ظرفیت ۴۰ هزار تن به عنوان دومین شرکت بزرگ تولید کننده دوده در ایران، آماده ورود به بازار سرمایه است. شرکت کربن ایران با ظرفیت ۳۶ هزار تن و شرکت دوده صنعتی پارس با ظرفیت ۳۰ هزار تن از دیگر شرکت‌های تولید کننده دوده در ایران محسوب می‌شوند. در مجموع ظرفیت تولید دوده ۱۶۶ هزار تن در سال است.
بازار مصرف دوده
تولید سالیانه دوده صنعتی در جهان حدود ۱۴.۵ میلیون تن است. سهم کشور چین به تنهایی ۶ میلیون تن است. در جایگاه بعدی آمریکا، روسیه و آلمان قرار دارند. سهم ایران در جهان با ظرفیت ۱۶۶ هزار تن حدود یک درصد است. با توجه با رشد تقاضای حدود ۷ درصد تا سال ۲۰۲۵ به ۱۷ میلیون تن دوده در جهان نیاز داریم که نشان از بازار مناسب فروش صادرات آن دارد.
همچنانکه که گفته شده بیشترین مصرف دوده در صنعت لاستیک‌سازی است. با احتساب ظرفیت تولید ۲۶۰ هزار تنی لاستیک و با فرض وزن ۳۰ درصدی کربن سیاه، میزان مصرف در این بخش حدود ۸۰ هزار تن است. از طرفی حدود ۱۵ هزار تن در بخش ساخت قطعات خودرو مصرف می‌شود. در مجموع مصرف داخلی حدود ۱۰۰ هزار تن است. بر این اساس مازاد ۴۰ هزار تولید برای صادرات در نظر گرفته می‌شود.
با توجه به اظهارات مسئولین راهنمایی و رانندگی کشور، حدود ۲۴ میلیون خودرو در کشور وجود دارد؛ همچنین نیاز سالیانه کشور به تعداد ۲ میلیون خودرو است. تا ۱۰ سال آینده با فرض وجود ۳۵ میلیون خودرو در کشور و با فرض نیاز به ۵ تایر در ۴ سال( با میانگین هر تایر ۱۲ کیلوگرم) به ۴۲۰ هزار تن لاستیک و ۱۳۰ هزار تن دوده صنعتی نیاز است. به عبارتی در کشور به ۵۰ هزار تن دوده بیش از مقدار فعلی نیاز است.
فاکتورهای اصلی بر نحوه قیمت‌گذاری
مواد خام اصلی مورد استفاده در ساخت دوده، روغن‌های سنگین باقیمانده حاصل از عملیات پالایش نفت، تقطیر قطران زغال سنگ و تولید اتیلن شرکت‌های پتروشیمی است. شرکت‌های تولید کننده دوده در ایران مواد خام مورد نیاز خود را به راحتی از شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی و روانکارها تهیه می‌کنند. همچنین قطران ذغال سنگ مصرفی را از شرکت ذوب آهن اصفهان که از روش کوره بلند برای ساخت فولاد استفاده می‌کند، تهیه می‌کنند.
در فرآیند تولید، روغن پایه به دمای بالا برای سوخت تبخیر نیاز دارد، بر این اساس گاز طبیعی بعنوان انرژی، بخش اصلی در فرایند تولید است. ارزان بودن و تعرفه پایین خرید گاز در مقایسه با تولید کننده‌های خارجی مزیت رقابتی بالای آن است، برای تکمیل فرآیند و سرد شدن دوده شدن گاز نیاز به آب دارد.
با توجه به حدود ۹۰ درصد از بهای تمام شده محصول مواد مسقیم مصرفی روغن اکسترکت است که محصول تولیدی روانکارها است. در واقع نرخ آن تحت تاثیر نرخ لوبکاتی است که در شرکت‌های پالایشی تولید می‌شود.
پالایشی‌ها، نفت را از شرکت ملی نفت با تخفیف ۵ درصدی و تخفیف ۵ دلاری دریافت می‌کنند. روانکارها و پتروشیمی‌ها نفت کوره را با فرمول ۱۱۵ درصد میانگین دوهفته نفت کوره می‌خرند؛ سرانجام شرکت‌های تولید کننده، روغن را با ضریب ۹۲.۵ درصد نرخ لوبکات می‌خرید می‌نمایند. جنگ اوکراین روسیه و بحران انرژی اروپا، افزایش نرخ حا مل‌های انرژی و تورم در مجموع باعث افزایش نرخ هزینه تولید و کاهش حاشیه سود ناخالص شرکت‌های تولید کننده دوده در مقایسه با مقطع مشابه سال ۱۴۰۰ شده است.
چالش‌های صنعت دوده در ایران
در بخش تکنولوژی تولید محصول، شرکت‌های تولید کننده اغلب با تکنولوژی تولید پایین و ماشین آلات فرسوده و روش تولید هزینه برتری نسبت به شرکت‌های رقیب خارجی روبرو هستند؛ بر این اساس درصد بالایی از مواد اولیه مورد نیاز هدر می‌رود. لذا نسبت هزینه تولید شرکت‌های داخلی بدون در نظرگرفتن تخفیف در زنجیره بالاتر از شرکت‌های رقیب است. البته ارزان بودن منبع انرژی یا گاز طبیعی مزیت بسیار مهمی برای شرکت‌های داخلی است. اما در هر حال، محصولی که با تکنولوژی پایین تولید می‌شود منجر به محصول تولید شده با کیفیت پایین نسبت با رقیب خارجی می‌شود؛ به صورتی که نرخ فروش محصول صادراتی نسبت به نرخ جهانی میانگین ۳۰۰ دلار به عبارتی ۳۰ درصد پایین‌تر است. شایان ذکر است اختلاف قیمت بین نرخ محصول در بازار داخل با نرخ صادراتی به ازای هر تن ۱۰ میلیون تومان است.
تخمین عملکرد
با فرض نفت ۱۰۰ دلاری برای ادامه سال و دلار ۵۵ هزار تومانی و نرخ نفت کوره ۴۶۰ دلاری و با در نظر گرفتن افت ۲۵ درصدی نرخ فروش صادراتی، “شدوص” توانایی تحقق سود ۹۵ تومان به ازای هر سهم را برای سال منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۳ دارد. “شکربن” نیز توانایی تحقق سود ۱۵۰ تومان به ازای هر سهم و “شصدف” توانایی تحقق سود ۵۱۰ تومان را به ازای هر سهم دارد.
نویسنده: محمد مهاجر کارشناس تحلیل کارگزاری پیشرو
