رواج سکه

به گزارش بورس امروز؛ باتوجه به تورم اقتصادی و اعمال تحریم‌ها، سرمایه‌گذاری در بازار سکه، طلا و ارز، رشد چشم‎گیری داشته و از محبوب‌ترین روش‌های سرمایه‌گذاری میان سرمایه‌گذاران به شمار می‌رود. سکه خود، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که از جمله آن می‌توان به سکه بهار آزادی، سکه امامی، سکه گرمی، سکه پارسیان و سکه بدون تاریخ اشاره نمود.

از ابتدا یکی از قطع‌های سکه‌های ضرب شده، سکه تمام بود که از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۷۰ ضرب آن ادامه داشت و به‌عنوان سکه تمام بهار آزادی از آن یاد می‌شد. طراحی این سکه ها از سال ۱۳۷۰ و با تایید هیئت وزیران، به سکه طرح جدید تغییر پیدا کرد. به همین جهت به سکه‌هایی که در قطع تمام بین سال های ۵۸ تا ۷۰ و پیش از سکه طرح جدید، ضرب و عرضه گردید در حال حاضر سکه بهار آزادی یا سکه طرح قدیم اطلاق می‌گردد.

در سال ۱۳۷۰ هیات وزیران قانونی به تصویب رساند و طی آن بانک مرکزی را موظف به تغییر طرح مندرج در روی سکه و درج تصویر امام بر روی یک طرف سکه‌ها نمود و بدین ترتیب سکه‌هایی که از سال ۱۳۷۰ تا امروز  ضرب گردیدند سکه امامی و به جهت اینکه پس از دوره نخست ضرب سکه‌ها که طرح قدیم نام گرفتند به بازار عرضه می‌شدند با عنوان طرح جدید نام گرفتند.

مورد دیگر آنکه تمامی سکه‌هایی که در سال های ۸۷ ,۸۸, ۸۹ و بعد از آن ضرب شده با تاریخ ضرب سال ۱۳۸۶ می‌باشد. تنها عامل متغیر قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نرخ ارز و اونس جهانی است. اما در بازار معاملات سکه طرح جدید و قدیم با وجود اینکه از نظر اندازه و عیار طلای بکار رفته یکسان و برابر هستند اما دارای مقداری تفاوت قیمت بوده و غالباً سکه طرح قدیم با نرخ‌های پایین‌تری معامله می‌شود. به‌منظور سنجش وضعیت بازار انواع سکه، نرخ سکه تمام با طرح جدید (سکه امامی) و طرح قدیم (بهار آزادی) که از سال ۱۳۵۸ طراحی شده و ضرب آن تا ۱۳۶۸ ادامه داشته و در بازار وجود دارد، معیار مشخصی به حساب می‌آید و در اصل نرخی که به عنوان شاخص اصلی برای قیمت سکه در بازار تعیین کننده است و به نوعی بیان‌گر وضعیت کلی بازار سکه در جهت ثبات یا نوسان نرخ‌ها محسوب می‌شود، سکه تمام طرح جدید (امامی) است و معمولاً دیگر سکه‌ها مانند نیم، ربع و گرمی تحت تاثیر نرخ سکه تمام طرح جدید هستند.

با وجود اینکه قیمت روز سکه در بازار مشخص است، اما سکه‌ای که تاریخ ضرب آن قبل از سال ۱۳۸۶ است به طور معمول با نرخ روز بازار مبلغی اختلاف قیمت دارند.

قیمت سکه تمام بهار آزادی یا طرح قدیم تا اوایل دهه ۹۰، به سبب اولویت ارزش کلکسیونی آن گران‌تر از سکه امامی و با قیمت بالاتری مورد داد و ستد قرار می‌گرفت. اما مدتی بعد به سبب افزایش تقاضا در سکه با طرح جدید سکه‌های ضرب شده در سال ۱۳۸۶ با کاهش تقاضا و افت قیمت روبرو شد و مکانیزم بازار به نوعی سبب این اختلاف قیمت شده است و حباب قیمت سکه در این اختلاف تاثیرگذار است. اختلاف قیمت بین سکه‌هایی که سال ضرب پایین‌تری دارند، نسب به سکه‌های با سال ضرب بالاتر معضلی در داد و ستد سکه به‌شمار می‌آید.

ضرب سکه طلا در انحصار بانک مرکزی است و بالاترین نهاد پولی و بانکی کشور براساس سیاست‌های مقطعی درباره آن تصمیم‌گیری می‌کند. سیاست بانک مرکزی در خصوص ضرب سکه جدید، از روز یکشنبه ۲۴ دی‌ماه ۱۴۰۲ تغییر کرده است. ضرب سکه جدید بدون تاریخ و با طرحی متفاوت به منظور کاهش سفته‌بازی و در چارچوب افزایش عرضه طلا صورت می‌پذیرد. همزمان با این اقدام داد و ستد سکه در بازار متوقف شد. به نظر می‌رسد ممنوعیت گواهی سپرده طلا و همزمان ضرب سکه توسط بانک مرکزی با هدف از بین بردن حباب سکه انجام می‌شود و هدف آن مقابله با سفته‌بازی در بازار طلا و سکه است.

سیاست‌های اتخاذ شده به نوعی تداعی‌کننده تحولات سال‌های ۹۱ و ۹۷ است؛ زمانی که روسای وقت آن زمان بانک مرکزی اقدام به عرضه و پیش فروش  سنگین سکه کردند؛ اما تنها به صورت کوتاه مدت قیمت‌ها مهار شد و در ادامه قیمت سکه افزایش چندبرابری پیدا کرد.

بانک مرکزی بر این اساس این سیاست را اتخاذ نموده که عرضه سکه بدون تاریخ، می‌تواند تا حد زیادی حباب به وجود آمده در قیمت طلا و سکه را کاهش داده که بر نرخ ارز نیز تاثیرگذار است و هدف افزایش عرضه طلا به بازار و افزایش عرضه از طریق ضرب سکه‌های جدید و عرضه سکه‌های قبلی نیز از دیگر اهداف بانک مرکزی در این خصوص است.

با ضرب سکه های جدید بدون تاریخ، عرضه سکه‌های قدیمی متوقف نشده و ادامه خواهد داشت. سکه‌های بدون تاریخ، به صورت سکه تمام بوده، ولی ممکن است که با توجه به تغییرات سیاست‌های بانک مرکزی، سکه های بدون تاریخ به صورت نیم سکه و ربع سکه نیز به بازار ارائه شوند.

با عرضه سکه‌های جدید بدون تاریخ ضرب توسط بانک مرکزی با هدف کنترل بازار و جلوگیری از رشد قیمت‌ها، از این‌ پس سه نوع سکه تحت عنوان سکه‌های طرح قدیم، سکه‌های ضرب ۱۳۸۶ و سکه‌های بدون تاریخ در بازار خواهیم داشت که هر کدام قیمت‌های خود را خواهند داشت. عرضه سکه‌های بدون تاریخ توسط بانک مرکزی، سبب خواهد شد که بین این سه طرح سکه رقابت ایجاد شود تا قیمت‌های خود را به دست آوردند.

عدم انجام ضرب سکه بدون سال به دلیل تأخیر در تأیید و اعلام سال تولید سکه‌ها توسط بانک مرکزی است. این امر ممکن است به دلیل عدم انجام فرآیندهای لازم، تغییرات در قوانین مربوطه یا مسائل فنی و اجرایی اتفاق افتاده باشد. اما این موضوع تأثیر اساسی بر ارزش یا اعتبار سکه‌ها ندارد و تنها یک مسئله فنی و ظاهری است.

طرح بانک مرکزی مبنی بر ضرب سکه در سال ۱۳۸۶ برای کنترل حباب سکه و کاهش قیمت آنها اتخاذ شد. اما ممکن است این طرح نتواند به صورت کامل از میان رفتن حباب سکه جلوگیری کند. زیرا عوامل دیگری نیز در شکل‌گیری حباب‌های قیمتی در بازار اسکه دخیل هستند که تاثیرگذار بر قیمت سکه‌ می‌باشند. بنابراین نمی‌توان به طور قطعی ادعا کرد که طرح بانک مرکزی موفق به از میان بردن حباب سکه خواهد شد.

تزریق سکه‌های بدون تاریخ به بازار توسط بانک مرکزی، ممکن است باعث ایجاد بازار دلالی سنگینی برای سکه های قبل از سال ۸۶ و بعد از آن شود و ضرر و زیان آن متوجه سرمایه‌گذاران شود. به دنبال این تصمیم سرمایه‌گذاران برای زیان ندیدن تنها تماشاگر بازار شدند چون بر این باور هستند که هر لحظه ممکن است یک خبر جدید بازار را تحت تاثیر قرار دهد.

نویسنده: بهناز علی اکبر پور- تحلیلگر شرکت سبدگردان سورین

منبع: شماره ۹۳ ماهنامه بورس امروز