تشریح طرح سنجش عملکرد صندوق تثبیت در اثرگذاری بر نقدشوندگی بازار سرمایه

به گزارش بورس امروز، محمد مهدی با بیان این که نقدشوندگی در بازار مالی، به معنای توانایی خرید و فروش سریع با هزینه کم دارایی‌های مالی، از مهم‌ترین ویژگی‌های بازار مالی کارا است و این ویژگی به بازار مالی کمک می‌کند تا فرآیند تبدیل دارایی‌های مالی به نقدینگی و بلعکس تسهیل شود و به پیشرفت بازار کمک کند اظهار داشت: در واقع نقدشوندگی نشان‌دهنده شفافیت بازار و نزدیکی قیمت‌ها به ارزش واقعی دارایی‌ها است و این خاصیت تأثیر بسزایی بر پویایی و عملکرد بازارهای مالی دارد.

وی تصریح کرد: نقدشوندگی (liquidity) سهام در بازار بورس یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر میزان سرمایه‌گذاری افراد و اعتماد آنها به بازار است. نقد شوندگی به میزان تبدیل دارایی‌ها به پول نقد در بازار ارتباط دارد و در تعیین آسانی خرید و فروش سهام و تعداد معاملات تأثیرگذار است.

کارشناس مطالعات اقتصادی وبرنامه‌ریزی صندوق تثبیت بازار سرمایه در ادامه نکات مهم در مورد نقدشوندگی سهام و تأثیر آن بر سرمایه‌گذاری و اعتماد بازار را تشریح کرد.

۱. آسانی خرید و فروش: نقدپذیری بالا به معنای آسانی خرید و فروش سهام است. اگر بازار نقدپذیر باشد سرمایه‌گذاران می‌توانند به سرعت سهام خود را بفروشند یا سهام جدید خریداری کنند، این امکان باعث می‌شود سرمایه‌گذاران به طور مستقیم از تغییرات بازار بهره ‌ببرند.

۲. کاهش ریسک: نقدپذیری مناسب می‌تواند به کاهش ریسک بازار کمک کند. افزایش نقدپذیری معمولاً به کاهش احتمال وقوع فروش‌ اجباری به دلیل نقض تعهدات مالی منجر می‌شود که این نیز می‌تواند به کاهش ریسک بازار کمک کند.

۳. افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران: بازارهای با نقدپذیری بالا معمولاً مورد اعتماد طیف گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. سرمایه‌گذاران می‌توانند در هر زمان متناسب با روند تحلیلی خود، متناسب با قیمت‌ لحظه‌ای بازار، به‌راحتی از سهم خارج و یا بدان وارد شوند و این مهم تاثیر بسزایی در حجم و ارزش معاملات، همچنین در انتخاب نوع سهام در سبد سرمایه‌گذاری بلند مدت دارد.

نقدپذیری سهام

به طور خلاصه، نقدپذیری سهام به عنوان یکی از عوامل موثر در سرمایه‌گذاری و اعتماد به بازار است که بر پویایی بازار سهام بسیار تأثیرگذار است. از طرفی خاصیت بازارهای مالی به شکلی است که می‌تواند به علت وقوع شرایط پیش‌بینی نشده از قبیل گسترش شدید نا اطمینانی‌های سیاسی و اقتصادی در حوزه‌های مهم و اثرگذار بر بازارهای مالی، از جمله صنعت انرژی، صنعت معدن و مواد معدنی، پزشکی و دارویی، فناوری اطلاعات، مسکن، خودرو و… با تقاضا و یا عرضه بسیار شدید در زمان کوتاه مواجه شود. این شوک‌ها ممکن است قیمت دارایی‌ها و بازده مورد انتظار را به واسطه نوسان‌های نقدشوندگی به شکل شدیدتری تحت تأثیر قرار دهد.

در این میان برای حفظ رقابت‌ و جلوگیری از ایجاد و تداوم ترس فراگیر و همچنین برای حمایت از سرمایه‌گذاران خرد، کشورها به عنوان یکی از راهکارهای موجود، روی به صندوق‌های بازارساز و تثبیت آورده‌اند. صندوق‌های توسعه بازار به عنوان بازارساز و تثبیت بازار با ایجاد فضای نقدشوندگی، تأمین پایداری، کاهش پسوندهای زمانی و افزایش تعاملات می‌تواند به افزایش نقدپذیری بازار در این شرایط کمک کند. این امر به سرمایه‌گذاران اعتماد بیشتری به بازار می‌دهد و بازارهای مالی را تقویت می‌کند.

نقدشوندگی کامل

بر این اساس، «نقدشوندگی کامل» به قابلیت معامله سریع اوراق بهادار بدون تأثیر و نوسان در قیمت اشاره دارد. به این معنا که فروشنده یا خریدار بتواند هر حجمی از مورد معامله را در قیمت مورد نظر بازار که در حال معامله است، بفروشد یا خریداری نماید.

در بورس تهران نقدشوندگی یعنی هر شخصی بتواند هر سهم را در حجم مورد نظر با کمترین نوسان قیمت روی تابلو معامله کند. این مهم به علت عمق کم و ارزش معاملات محدود بازار سرمایه کشور عملاً غیر ممکن به نظر می‌رسد که شخص با نوسان ناچیز قادر به خرید یا فروش در مقیاس خصوصا پر ارزش باشد.

 با توجه به این که سهامداران و فعالان بازار سرمایه به این نکته توجه دارند و با تعاریفی مانند ورود و خروج سهامداران بزرگ و یا میزان سرانه خرید و فروش بالا، سعی در شناسایی معاملات پر ارزش دارند.

به همین منظور آنچه در بورس می‌تواند نقدشوندگی را تهدید کند، عدم امکان فروش از سوی فروشندگانی است که تصمیم به فروش سهام خود در حداقل دامنه‌ی قیمتی ممکن دارند اما قادر به فروش سهام خود نیستند.

از این رو در طرح حاضر از تعداد «صف فروش جدا نشده از صف» به عنوان معیاری از عدم نقدشوندگی سهام استفاده و مورد بررسی قرار گرفته است.

اثرگذاری صندوق تثبیت بازار سرمایه بر نقدشوندگی بازار

پیرو مباحث فوق برای «هم‌سنجی و اثرگذاری صندوق تثبیت بازار سرمایه» بر نقدشوندگی بازار از روند ارزش خرید صندوق در بازه‌ی سال‌های ۹۹ تا شهریور ۱۴۰۲ در کنار نمودار صف فروش‌های جدا نشده از صف فروش بهره گرفته شده است.قابل ذکر است که در نمودارهای زیر ارزش خرید صندوق در سهام در نظر گرفته شده و اوراق با درآمد ثابت از ارزش خرید روزانه صندوق کسر شده است.

ضرورت طرح

با توجه به وضعیت ناپایدار در شرایط اقتصادی ایران در حوزه‌های اثرگذار بر بازارهای مالی در مقاطعی بازار با وضعیت مازاد شدید عرضه بر تقاضا (نسبت بالای ارزش صفوف به ارزش معاملات بازار تا آن لحظه) مواجه بوده و این مهم بر اهالی بازار سرمایه پوشیده نیست.

صندوق تثبیت بازار سرمایه در راستای اجرای ماده ۲۸ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور، به منظور انجام رسالت ملی خود با هدف تثبیت، کنترل و کاهش مخاطرات سامانه‌ای یا فرا دستگاهی، حفظ شرایط رقابت منصفانه، جلوگیری از ایجاد و تداوم ترس فراگیر در زمان وقوع بحران‌های مالی و اقتصادی و اجرای سیاست‌های عمومی و حاکمیتی در بازار سرمایه کشور، همچنین جلب اطمینان سرمایه‌گذاران خرد برای تداوم فعالیت در این بازار به تصویب هیأت وزیران رسیده است. در این راستا مطالعه اثرگذاری صندوق تثبیت بازار سرمایه بر نقدشوندگی بازار امری ضروری به نظر می‌رسد.

هدف طرح

هدف اصلی برآورد اثرگذاری یا عدم اثرگذاری میزان خرید صندوق در نقدشوندگی بازار سرمایه کشور ضمن بررسی نحوه مداخلات صندوق در مواقع پنیک بازار است.

روش ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده ها

به‌منظور بررسی موارد مطروحه در ابتدا داده‌های تمام نمادهای بازار (به استثنای بازار پایه مطابق آخرین جدول‌بندی سازمان بورس و اوراق بهادار) در بازه‌ی مورد بررسی شامل قیمت آغازین، بالاترین و کم‌ترین قیمت و همینطور قیمت بسته‌شدن نمادها از نرم‌افزار ره‌آورد نوین در طول دوره مورد نظر دریافت، سپس با تبدیل اطلاعات دسته‌بندی شده در محیط اکسل و پایتون، ابتدا روزهای صفوف جدا نشده از صف تعیین می‌شود سپس با استفاده از اطلاعات دسته‌بندی شده‌ جداگانه، تغییرات آخرین قیمت از نرم افزار مذکور استخراج شده در نتیجه وضعیت صفوف تعیین می‌شود.

در کنار ستون وضعیت تعداد صفوف جدا نشده از صف، وضعیت خرید و فروش صندوق در روزهای بازه‌ مورد نظر قرار داده شده و مطالعه هم‌سنجی آغاز می‌شود.

بخش نخست: سال ۹۹

نمودار فوق بیانگر هم‌سنجی ارزش خرید صندوق تثبیت بازار سرمایه و تعداد صف فروش جدا نشده از صف فروش است و هنگامی که بازار با ترس فراگیر(panic) روبرو شده و صندوق نیز از منابع کافی برخوردار بوده و شروع به خرید سنگین (به نسبت سایر روزهای معاملاتی) نموده، بازار سرمایه با وضعیت عدم نقدپذیری مداوم طی چندین روز معاملاتی در درصد کامل منفی مواجه نبوده و بالعکس هر گاه صندوق با ورود ضعیف به نسبت روزهای قبل در حالت مازاد شدید عرضه به بازار ورود کرده، نقدشوندگی بازار بشدت کاهش یافته و بازار با عدم نقدشوندگی طی چند روز مواجه بوده است.

براساس این گزارش نمودار زیر بیانگر خرید سنگین از سوی صندوق است که نشان می‌دهد هرگاه صندوق در سال ۹۹ با نسبت بالایی از ارزش خرید صندوق به ارزش معاملات بازار ورود کرده، بازار در روزهای بعد با نقد شوندگی بیشتری روبرو بوده و روند تعداد صف فروش جدانشده از صف کاهش یافته، همچنین هرگاه این مهم به دلیل نبود منابع کافی در اختیار به درستی محقق نشده، شاهد ادامه روند عدم نقدشوندگی در بازار هستیم. همچنین در این نمودار نسبت ارزش خرید صندوق به ارزش معاملات بازار قابل مشاهده است.

بخش دوم: سال ۱۴۰۰

توضیحات فوق برای سال ۱۴۰۰ نیز قابل طرح است. نسبت ارزش خرید صندوق به ارزش معاملات بازار در نمودار ذیل قابل مشاهده است.

بخش سوم: سال ۱۴۰۱

توضیحات فوق برای سال ۱۴۰۱ نیز قابل طرح است. نسبت ارزش خرید صندوق به ارزش معاملات بازار در نمودار ذیل ارائه شده است.

بخش چهارم: سال ۱۴۰۲

توضیحات فوق برای سال ۱۴۰۲ نیز قابل طرح است. نسبت ارزش خرید صندوق به ارزش معاملات بازار در نمودار صفحه بعد ارائه شده است.

همانگونه که در نمودار فوق مشخص است، بازار سرمایه در اواسط اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲ با مازاد شدید عرضه و ترس فراگیر روبرو شده که برای اولین بار بعد از سال ۱۴۰۰ تعداد صف فروش نقد نشده به بالای ۱۰۰ نماد در بازار سرمایه کشور رسید. صندوق تثبیت بازار سرمایه مطابق رسالت خود و نظر به میزان منابع نقدی در دسترس، اقدام به ورود سنگین و پر حجم به نسبت ارزش معاملات بازار و ارزش خرید صندوق طی ماه‌های قبل کرده تا جایی که رکورد خرید نزدیک به یک همت در تاریخ فعالیت صندوق تثبیت ثبت شده و نسبت ارزش خرید صندوق به ارزش معاملات بازار به ۸.۵ درصد رسیده است. مطابق نمودار وضعیت عدم نقدشوندگی بازار پس از یک روز بشدت کاهش یافته و شاهد نقدپذیری مجدد بازار در دامنه قیمتی مجاز سهام هستیم.

بخش پنجم: همسنجی ابتدای ۹۹ تا میانه شهریور ۱۴۰۲

همچنین در نمودار صفحه بعد جهت مقایسه تعدیل شده به نسبت بازار شاهد هم‌سنجی ارزش خرید صندوق به ارزش معاملات بازار با تعداد صف فروش جدا نشده از صف از ابتدای سال ۹۹ تا اواسط شهریور ماه ۱۴۰۲ هستیم.

با توجه به بهبود وضعیت منابع نقدی و افزایش حجم خرید صندوق از سال ۱۴۰۱ شاهد تداوم نقدشوندگی نسبی در بازار هستیم. مطابق نمودار در هر دوره‌ای که میزان خرید صندوق در بازار به نسبت ارزش معاملات بازار در آن روز قابل توجه بوده، شاهد کاهش چشمگیر تعداد صفوف فروشی هستیم که از صف خود جدا نشده‌اند و این بدین معنا است که فروشندگانی که قصد فروش سهم خود را داشته‌اند در بازه بازار قادر به فروش سهام خود بوده و بازار از ترس فراگیر فاصله گرفته است.

بر اساس این گزارش به‌نظر می رسد صندوق تثبیت بازار سرمایه متناسب با منابع نقد در اختیار، به‌ خوبی توانسته در سال‌های اخیر بالاخص سال جاری که بازار با عدم نقدشوندگی وسیع به نسبت ماه‌های قبل مواجه بوده، در کنار سایر عوامل حامی بازار، امکان نقد شوندگی بازار را در سطح کلان فراهم کنند.