از علم مدیریت دارایی‌های فیزیکی تا اهمیت آن

‌‌‌‌به گزارش بورس امروز، مدیریت دارایی‌های فیزیکی مفهومی است که از چند دهه قبل مطرح شده و در سال ۲۰۱۴ به یکی از استانداردهای سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO 55000) تبدیل شده است. امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی و اهمیت نقش ماشین‌ها و تجهیزات، اهمیت دارایی‌های فیزیکی برای سازمان‌ها بیشتر شده به طوری که یک رشته علمی به نام مدیریت دارایی‌های فیزیکی در دنیا ایجاد شده است.

کاربرد این رشته علمی در دانشکده‌های مهندسی صنایع و مدیریت آن است که برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی از دارایی‌های فیزیکی در روند طول عمر کالا از زمان طراحی تا بهره‌برداری را آموزش می‌دهند و درباره بهبود و کارآیی آن پژوهش می‌کنند. هدف این رشته تخصصی آن است که میزان خرابی و خروج دارایی‌های فیزیکی از سرویس‌دهی را کاهش ‌دهد، کارآیی دارایی‌های فیزیکی را افزایش دهد، هزینه‌های نگهداری را کم کند و عمر مفید کالا را افزایش دهد و تولید یا ارائه خدمات مستمر، ارزان و ایمن را محقق ‌سازد. مطلبی که در این گزارش بررسی خواهیم کرد نقش و اهمیت دارایی های فیزیکی در شرکت پتروشیمی تندگویان است.

سازمان‌های دارایی محور مانند شرکت پتروشیمی تندگویان که سرمایه صرف شده برای تجهیزات و دارایی‌های فیزیکی آن‌ها بخش مهمی از سرمایه آن‌ها محسوب میشود، بحث مدیریت دارایی‌های فیزیکی برای آن‌ها اهمیت بالایی دارد؛ چرا که عدم سرمایه‌گذاری کافی در این زمینه و فرسودگی  دارایی‌های فیزیکی منجر به کاهش بهره‌وری و تولید اقتصادی می‌شود. درواقع ضعف و عدم برنامه‌ریزی و نگهداری اصولی از دارایی‌ها رابطه معکوس با رشد اقتصادی دارد. پس با توجه به کمبود سرمایه‌گذاری، نگهداشت و مراقبت از دارایی‌های فیزیکی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.

شرکت پتروشیمی تندگویان واقع در منطقه ویژه اقتصادی در هفتمین دوره مسابقات (PAMAWARD 2022) شرکت کرد. در این دوره جایزه ملی مدیریت دارایی‌های فیزیکی که با حضور شرکت‌های مختلف حوزه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، معدن، برق، آب و فاضلاب با حضور علی‌نقی مشایخی، رئیس جایزه و چهره ماندگار مدیریت ایران، رضا مهدی‌نژاد، رئیس چرخه عمر دارایی‌های فیزیکی هلدینگ خلیج فارس، جمعی از مقامات دولتی و نمایندگان صنعت نفت، نیرو، صنایع و معادن، دانشگاه‌ها و انجمن‌های علمی در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، این شرکت موفق به دریافت تندیس برنزین و تقدیرنامه ۶ ستاره شد.

اما هدف از این جایزه‌ها چیست وآیا تاثیری در روند بهبود شرکت‌های مهم اقتصادی دارد؟ به قطعیت می‌­توان گفت: این جایزه با هدف مدیریت دارایی‌های فیزیکی، معرفی سازمان‌های برتر به عنوان الگوهای داخلی و تدوین اصولی راهبردها و در جهت تلاش‌های سازمان اجرا می‌شود. شرکت‌ها براساس معیارهای مختلفی از جمله راهبرد، مدیریت کار، تأکتیک‌های نگهداشت و مراقبت‌های پایه، مدیریت عملکرد، نگهداشت مبتنی‌بر قابلیت اطمینان و بهبود مستمر ارزیابی می‌شوند. نکته مهمی که باید در این گزارش بدان پرداخت این است که چرا شرکت پتروشیمی تندگویان موفق به کسب جایزه مدیریت دارایی‌های فیزیکی شد و اهمیت این نوع دارایی‌ها در اقتصاد کشور چیست؟ پاسخ این سوال در عملکرد صحیح، برنامه‌ریزی و انجام فعالیت‌های متنوع مانند: برگزاری دوره‌های آموزشی وپرورش توانمندی کارکنان، تشکیل اعضای کمیته راهبری و تدوین سند خط مشی و چشم‌انداز مدیریت دارایی‌های فیزیکی، ایجاد بستر ثبت دانش از همه تجربه‌های به دست آمده و ایجاد فرآیند بهینه‌سازی فعالیت‌های پیشگیرانه به صورت مستمر است که شرکت تندگویان موفق به کسب این موفقیت شد. همان طور که در بالا اشاره شد بین نقش اقتصاد و اهمیت دارایی‌های فیزیکی رابطه مستقیم وجود دارد. چنان چه منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی با ۲۰ شرکت بزرگ تولیدکننده محصولات بالادستی پتروشیمی و ۱۱۴ شرکت فعال در زمینه‌های شیمیایی، محیط‌‌زیستی و خدماتی، نخستین قطب صنعت پتروشیمی است که بیش از ۲۶ میلیون تن ظرفیت اسمی ایجاد کرده است و بیش از ۲۸ درصد از محصولات پتروشیمی مورد نیاز صنایع کشور را تولید می‌کند. علاوه بر این وجود سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی گوناگون که متقاضی احداث طرح‌های تکمیل زنجیره ارزش در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی هستند و طرح‌های توسعه‌ای که موجب امید و اشتغال آفرینی هزاران جوان متخصص در کشور خواهد شد. از جمله این طرح‌های توسعه تسریع در تملک و فعال‌سازی اراضی فاز۲ منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی است که هزاران شغل مستقیم و صدها هزار شغل غیرمستقیم ایجاد می‌کند.

تمامی این موارد اهمیت شرکت پتروشیمی تندگویان را به عنوان قطب اقتصادی کشور آشکار ساخته و لزوم توجه و تمرکز به مدیریت دارایی‌های فیزیکی بیش از پیش نمایان خواهد شد؛ چرا که هرگونه عدم مدیریت و بی‌توجهی به تاکتیک‌های نگهداشت و مراقبت‌های پایه از دارایی‌ها موجب خسارت‌های مالی خواهد شد. اهمیت دارایی‌های فیزیکی و اقتصاد دو مفهوم وابسته بهم هستند که هر گونه تغییرات در مدیریت دارایی‌های فیزیکی اقتصاد شرکت‌ها را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.

مسأله تعمیرات و نگهداری دارایی‌ها تنها متخص به زمان حال نیست، بلکه از زمان احداث صنعت در ایران نگهداری و تعمیرات تجهیزات صنعتی مطرح بوده، ولی مفهوم مدیریت دارایی‌های ‌فیزیکی به شیوه علمی و مدرن نزدیک به یک دهه است که در کشور ایران مطرح شده است. درواقع برای جلب توجه سازمان‌ها به اهمیت این موضوع چندسالی است که جایزه ملی مدیریت دارایی‌های ‌فیزیکی با مجوز سازمان ملی بهره‌وری طراحی شده است.

برای ارزیابی و دریافت این جایزه سازمان‌ها از نظرکاربرد روش‌های علمی مدیریت دارایی‌های‌ فیزیکی مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌گیرند. معمولا سازمان‌هایی مانند شرکت پتروشیمی تندگویان در این  فرآیند شرکت می‌کنند که با مفاهیم مدرن مدیریت دارایی‌های‌ فیزیکی آشنا شده‌اند و سعی می‌کنند که آن را به‌کار گیرند. سازمان‌های شرکت‌کننده در جایزه که در بالا ذکر کردیم توسط نیروهای متخصص و بر اساس اصول و مفاهیم مدیریت مدرن دارایی‌های فیزیکی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و برحسب امتیازاتی که سازمان‌های شرکت‌کننده در این ارزیابی به‌دست می‌آورند، تقدیرنامه یا تندیس دریافت می‌کنند.

اکنون یکی از سازمان‌هایی که اهمیت این موضوع را درک کرده و نقش مهمی در شناسایی مدیریت دارایی‌های ‌فیزیکی برای شرکت‌های مهم اقتصادی ایفا کرده سازمان بهره‌وری است. سازمان بهره‌وری با کمک متخصصان و سازمان‌های بزرگی که نسبت دارایی فیزیکی بر نیروی کار در آن‌ها بالا است، مانند صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، نیرو، راه‌آهن و مخابرات، آگاهی سازمان‌ها را نسبت به نقش مهم مدیریت دارایی‌های ‌فیزیکی افزایش و با بررسی و اعطای جایزه، کاربرد این دانش تخصصی را در اقتصاد کشور توسعه دهد. البته دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی هم بنابر رسالت خود می‌توانند سهم خود را افزایش دهند و با اختصاص فضا و امکانات آموزشی منجر به ارتقای دانش مدرن مدیریت دارایی‌های فیزیکی در جامعه شوند.