رویگردانی بنگاه های تولیدی از حمل و نقل ریلی

به گزارش روند بورس امروز: رسیدگی به وضعیت حمل و نقل ریلی و بهبود شاخص‌های آن یکی از وظایفی است که دولت‌ها در هر کشوری به آن توجه ویژه‌ای دارند. به طور مرتب خبرهایی از کشورهای توسعه‌یافته درخصوص پیشرفت‌ها و تکنولوژی‌های جدیدی که در این عرصه مورد استفاده قرار می‌گیرد، منتشر می‌شود.

تمام توان دولت‌ها ایجاد زیرساخت‌های جدید حمل و نقل یا توسعه زیرساخت‌های قبلی است. در این بین توجه ویژه‌ای به حمل و نقل ریلی می‌شود؛ حمل و نقلی که اگر به آن نگاه ویژه‌ای شود و مورد حمایت‌های مادی و معنوی دولت و حمایت‌های قانونی مجلس شورای اسلامی قرار گیرد، می‌توان به توسعه آن امیدوار بود. در حال حاضر با وجود نیاز بسیار بالای کشورمان به حمل و نقل ریلی (چه در بخش حمل مسافر و چه در بحث حمل کالا) تنها ۱۰درصد از کل نیاز به حمل و نقل توسط این سیستم برطرف می‌شود و این وضعیت نشان‌دهنده عدم فعالیت جدی دولت‌های مختلف در بخش حمل و نقل ریلی است. طی این سال‌ها توجه زیادی به توسعه جاده‌ها در کشور شده و یارانه اصلی دولت به جاده‌ها اختصاص یافته است.

در همین زمینه با مهرداد تقی‌زاده دبیر انجمن صنفی شرکتهای حمل ونقل ریلی وخدمات وابسته به گفت وگو پرداختیم. وی با اشاره به شعار حمل بار مسافت طولانی با ریل و حمل بار مسافت کوتاه توسط جاده بر اهمیت حمل‌ونقل ریلی تاکید می‌کند و سهم ۱۰ درصدی این صنعت از حمل و نقل را ناکافی می‌داند. مشروح این گفت و گو در ذیل آمده است :

سهم صنعتی ریلی از حمل‌ونقل بار چقدر است؟

سهم ریل از حمل‌ونقل بار چیزی حدود ۱۰ درصد است. این عدد با توجه به نرم‌های جهانی عدد بسیار کوچکی است.

این عدد باید به ۳۰ درصد برسد؟

سهم ۳۰ درصدی حمل ریلی  در برنامه ۵ساله آورده شده بود که البته کشور به آن نرسید. مجموع سیاست گذاری ها به نحوی بود که این هدف حاصل نشد.  اما من در مورد نرم‌های جهانی صحبت می‌کنم. هر چه کشورها بزرگ‌تر باشند حمل و نقل ریلی توجیه‌ اقتصادی بیشتری در آن کشورها دارد. به این علت که ریل برای مسیرهای طولانی بسیار اقتصادی‌تر است.  در کشورهای مختلف این شعار در مورد حمل  محصولات وجود دارد که حمل بار مسافت طولانی با ریل و حمل بار مسافت کوتاه توسط جاده باید انجام شود. لذا سیاست‌‌گذاری‌های حمل و نقل ریلی خود را بر این مبنا طرح‌ریزی می‌کنند. به این صورت که به‌جای اینکه کامیون بارگیری کند و ۲ هزار کیلومتر مسافت‌ طی کند تا به مقصد برسد، بار را سریعا به ریل می رسانند و پس از طی مسافت ۲ هزار کیلومتری توسط راه آهن دوباره بار به کامیون‌ها داده می شود تا به صورت مویرگی توزیع شود.

اما در کشور ما حمل ریلی هنوز از جایگاه مناسبی برخوردار نیست؟

بله در کشور ما می‌بینیم بار از بندرعباس بوسیله جاده به تبریز می‌رسد. در صورتی که در بندرعباس خط ریل وجود دارد. جابجایی بار باکامیون یا تریلی بر ایمنی جاده ها اثر بسیار منفی دارد. ضمن مصرف بالای سوخت، سالانه حدود ۱۶ هزار کشته در جاده‌های کشور داریم.  مصرف سوخت در حمل و نقل ریلی یک ششم مصرف سوخت در حمل و نقل جاده‌ای است. همچنین آلودگی هوا نیز در این صورت افزایش می یابد و محیط زیست هم لطمه می‌بیند.

در کشور های توسعه یافته سهم حمل ریلی نسبت به جاده چه میزان است؟

در کشورهای اروپایی که مسافت‌های کوتاه‌تری دارند سهم ۱۰ درصدی کشور ما باید در آن‌جا مثلا ۴ یا ۵ درصد باشد اما سهم حمل و نقل ریلی در این کشورهای چیزی حدود ۱۷ تا ۲۰ درصد است. یعنی در آلمان و انگلیس و سایر کشورها که به لحاظ مسافت اندازه یک استان ما هستند سهم ۱۷ تا ۲۰ درصدی را در حمل و نقل ریلی دارند و این سهم در حال افزایش است! و حتی  معتقدند که حمل راه‌آهن باری نیست و مسافری است. تمام تلاش‌ آنها بر قطار سریع‌السیر مسافری است. یعنی به رغم عدم وجود تلاش گسترده برای حمل بار در بخش ریلی، از سهم حمل بار  ۱۷ درصدی برخوردارند. در کشورهای بزرگ‌تر مانند چین و آمریکا حدود ۵۰ درصد حمل بار و در روسیه ۸۵ تا ۹۰ درصد حمل بار توسط ریل انجام می‌شود! این عقب‌ماندگی ما نسب به آنها به معنای ایمنی کمتر، مصرف سوخت بیشتر و افزایش آلودگی است.

علت عدم توجه به حمل ریلی در کشور چیست؟

ما همواره شعار حمایت از حمل و نقل ریلی را داده‌ایم اما در عمل هیچوقت کار فوق العاده ای در حمایت از بخش ریلی انجام نشده است.

چه حمایت‌هایی باید از این بخش صورت گیرد؟

حمایت‌ها می‌تواند حمایت‌های مالی و تخصیص بودجه بیشتر باشد؛ یا در بخش معافیت‌های مالیاتی یا در اعمال قوانین و مقررات تسهیل کننده باشد. در کشورهای توسعه یافته به رغم گران بودن حمل و نقل ریلی، مزایایی مانند سوخت، سوانح رانندگی و آلایندگی در نظر گرفته می شود بر این اساس دولت ها با پرداخت هزینه ها، استفاده از آن را اقتصادی می کنند. در کشورما  نه تنها این کار  انجام نمی شود بلکه سوبسید را به سمت حمل جاده برده شده است. یکی از مزیت‌های اصلی راه‌آهن مصرف سوخت است اما با پرداخت سوبسید به سوخت، یکی از مزیت های مهم راه‌آهن از بین می‌رود.

حمل ریلی برای شرکت‌های بورسی می تواند منجر به کاهش هزینه های آنها شود؟

خیلی نمی‌تواند تاثیرگذار باشد. یعنی هزینه‌ها به قدری نیست که بتواند شرکت‌ها را به سمت حمل و نقل ریلی سوق دهد. در صورتی که در بعضی از کشورها این نوع هزینه‌ تا چند برابر کمتر است و به لحاظ مالی هم به نفع‌شان است. اگر قیمت سوخت مانند کشور ترکیه تا ۱۰ هزار تومان یا بالاتر بود یا مانند کشورهای عربی منطقه که از قیمت‌ سوخت‌ بالایی برخوردارند یا مانند جاده‌ها که عوارض بابت نگهداری دریافت می‌شود ، می‌توانستیم به توسعه هر چه بیشتر ریلی امیدوار باشیم. اما در حال حاضر هزینه نگه‌داری از ریل یا لکوموتیو را شرکت راه‌آهن می‌پردازد و دولت هزینه‌ای از این جهت به راه آهن پرداخت نمی‌کند. در نتیجه هزینه شرکت و حمل بالا می‌رود و در رقابت با جاده یا نزدیک هم می‌شوند یا اختلافشان بسیار کم است. در حدی که به لحاظ اقتصادی اتفاقی نمی‌افتد.

پس با این توضیحات می توان به دلایل برخورداری از سهم ۱۰ درصدی ریل از حمل پی برد؟

بله . این موضوع به دلیل رفتار صحیح اقتصادی مردم است. بنگاه‌ها می‌دانند که خیلی برایشان مزیت ندارد. اگر می‌بینید که صنایع فولادی و معدنی به سمت حمل ریلی آمده‌اند چون گاهی چاره‌ای ندارند. در واقع حجمی که از معدن باید به بندر حمل شود به حدی بالا است که حمل با کامیون آن سبب اشغال کل جاده‌ها می شود.

در بخش‌های دیگر غیر از محصولات معدنی و فولادی چطور؟ آیا در حمل محصولات پتروشیمی این حمل با ریل به صرفه نیست؟

محصولات فولادی و معدنی به دلیل ترافیکی که ایجاد خواهد کرد مجبور به استفاده از ریل هستند. برخی مواد نفتی و پتروشیمی نیز به وسیله ریل جابه‌جا می‌شوند. اما جا دارد که بخش بیشتری از محصولات پتروشیمی توسط ریل انجام شود.

چه اقدامی برای افزایش حمل محصولات پتروشیمی توسط ریل می‌توان انجام داد؟

قیمت‌های حمل ریلی را باید اقتصادی کنیم. قیمت سوخت و هزینه‌ نگهداری از راه‌آهن باید اقتصادی شود و دولت باید کمک کند. یعنی یا دولت هزینه نگه‌داری از راه آهن را پرداخت کند تا رقابت شکل بگیرد یا به بخش ریلی نیز کمک کند.

آیا برای توسعه فعالیت شرکت‌های حمل و نقل ریلی با راه آهن مذاکره‌ای انجام شده است؟

بله. با راه‌آهن مذاکراتی شده و جلسه‌ای با هیات مدیره راه‌آهن انجام شده است. اقداماتی نیز به منظور افزایش سهم حمل و نقل ریلی انجام شده است. این اقدامات خارج از بخش ریلی است.

برخی از این اقدامات برای چابک کردن بخش ریلی به ما باز می گردد. به عنوان مثال باید سرعت حمل‌ونقل ریلی افزایش یابد. برای بارگیری و تخلیه در دنیا تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای دارند. کل مجموعه این زنجیره از زمان بارگیری، حرکت‌، توقف‌های بین راه و تخلیه بار اصطلاحا سرعت بازرگانی راه‌آهن خوانده می‌شود که باید زمان‌های پرت آن کاهش یابد. باید تکنولوژی‌های پیشرفته به‌کار گرفته شود. در خیلی از کشورها حتی تریلی با کل بار روی قطار قرار می‌گیرد و با رسیدن به هر مرکز لجستیک مقصد این تریلی‌ها خیلی سریع از قطار پایین می‌آیند و بار را به مقصد می‌رسانند. این‌گونه سرعت کار را افزایش می‌دهند.

چرادر کشور ما این اتفاق رخ نداده است؟

اینکه در کشورمان این کارها انجام نمی‌شود به دلیل هزینه‌بر بودن آن است. یعنی بابت تکنولوژی استفاده از آن باید پول پرداخته شود. زمانی می‌توان این کار را انجام داد که بجای ۱۰ درصد سهم حمل و نقل ریلی، این بخش  ۲۵ تا ۳۰ درصد سهم داشته باشد. در جلسه مشترک با راه‌آهن قرار شد تا راه‌آهن و انجمن با هم اتحاد داشته باشند تا اشکالات فی‌مابین آنها را حل کنند و سهم حمل و نقل ریلی را افزایش دهند. مساله دیگر این است که یک سری اقدامات مانند افزایش قیمت سوخت را در کشور به راحتی نمی‌توان انجام داد. در نتیجه باید از طریق دیگری راه‌آهن کمک داده شود. به عنوان مثال می توان نرخ مالیات بر ارزش افزوده راه‌آهن را صفر حساب کرد. البته این مساله به تصویب رسیده است که اجرای آن تا انتهای برنامه ششم است. ما پیشنهاد داده‌ایم که این معافیت همیشگی باشد. در مورد واردات واگن حتما وزارت صمت باید همکاری خوبی با ما داشته باشد. حدود ۳ سال پیش قرار بود ۹ هزار واگن توسط بخش خصوصی از اوکراین و کشورهای دیگر وارد شود اما وزات صمت مجوز این کار را نداد. در نهایت سال گذشته مجوز ورود ۸۲۵  واگن با دستور رئیس جمهور صادر شد. وقتی می‌گوییم اولویت با حمل و نقل ریلی است یعنی دیگر نباید مشکلی بابت واگن وجود داشته باشد.

واگن‌سازی‌های داخل در چه وضعیتی هستند؟

واگن‌سازی‌هایی داریم که احتیاج به کمک مالی دارند. البته واگن‌سازی زیرمجموعه وزارت راه نیست و مربوط به وزارت صمت است. اما لازم است این وزارت‌خانه تسهیلات مناسبی در اختیار این شرکت ها قرار دهد تا واگن‌ها بصورت اقساط به فروش رسند تا شرکت های حمل و نقل ریلی قادر به خرید آن باشند. بحث کلی این است که در کشور آن شعار جهانی یعنی طی مسافت طولانی با ریل و مسافت کوتاه با جاده پذیرفته شود.