صنعت قیر و بررسی تحلیلی نفت پاسارگاد
قیر معمولاً از تقطیر نفت خام به دست آمده که محصول دو مرحله تقطیر نفت خام در برج تقطیر است. در این گزارش وضعیت صنعت قیر در نفت پاسارگاد تحلیل و ارزیابی میشود.
به گزارش بورس امروز، قیر معمولاً از تقطیر نفت خام به دست می‌آید. چنین قیری قیر نفتی یا قیر تقطیری نامیده میشود. قیر نفتی محصول دو مرحله تقطیر نفت خام در برج تقطیر است. در مرحله نخست تقطیر، مواد سبک مانند بنزین و پروپان از نفت خام جدا میشوند.
قیر به دو نوع اصلی طبقه بندی می شود :
۱-قیر طبیعی
این نوع قیر را غالبا در زیر تپه ها و دریاچه های نفتی میتوان یافت.
۲-قیر تصفیه شده
این نوع قیر حاصل از ته نشین شدن نفت خام است.
قیرهای طبیعی بر اساس طرز تشکیل و نحوه پیدایش به انواع مختلفی نقسیم میشوند که مهمترین آنها عبارتند از:
قیر صخره‌ای: که به طور عمده در سنگهای آهکی و ماسهای است، نفتخام در آنها نفوذ کرده و با گذشت زمان مواد فرار آن تبخیر شده و قیر در این سنگها باقی می ماند. قیر، سنگها را حرارت داده، نرم و خرد کرده و در سطح زمین پخش میشود. مقدار قیر موجود در قیرسنگ ها از هفت تا حدود ۸۰ درصد تغییر میکند. قیرسنگ های موجود در استان لرستان، حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد قیر دارند. این نوع قیر در روسازی جاده ها کاربرد دارد و در آمریکا، فرانسه، آلمان و دیگر نقاط جهان نیز دیده شده است.
مهمترین معادن قیر طبیعی ایران در غرب کشور در سه استان کرمانشاه، ایلام و لرستان در شهرهای کرمانشاه، گیلان غرب، سومار، ایلام و شرق استان لرستان قرار دارند. معادن گیلسونایت از سال ۱۳۷۲ در ایران بعد از جنگ ایران و عراق کشف شده و به بهره برداری رسیده اند که در مراحل اولیه به عنوان زغالسنگ شناخته شده بودند. استان کرمانشاه اولین استان کشور از نظر میزان ذخایر معدنی و تولید قیر طبیعی، شناخته شده و از جمله معادن معروف قیر طبیعی این استان، میتوان به معادن گراوه، مرجان آباد، چم امام حسن و نگین کبود اشاره کرد. از نظر لیتولوژی سازنده ای زاگرس میزبان تمامی این معادن هستند. کانی سازی عمدتا به شکل تودهای و توده های عدسی شکل در مرز واحدهای مارن و گچ و همچنین در گسل و شکستگی ها و حتی فضاها و حفرات کارستی رخ داده است که از این میان کانی سازی در مرز تماس واحد گچ و مارن دارای بیشترین حجم ماده معدنی میباشد. این معادن به هر دو روش روباز و زیرزمینی استخراج میشوند
قیر نفوذی: عمدتا در راهسازی کاربرد دارد. برای مناطق با آب و هوای گرم تر از قیر سفت تر (درجه نفوذکمتر) و برای مناطق با آب و هوای سردتر، از قیرشل تر ( درجه نفوذ بیشتر) استفاده میشود.
قیر عملکردی یا PG: آخرین استاندارد روز دنیا است. در این موزرد قیر را بر مبنای شرایط دمایی متناسب مناطق مختلف طبقه بندی میکنند. در این روش از متدهای کاملا علمی به بررسی خواص مکانیکی قیر پرداخته میشود. امروزه برای قیرهای اصلاح شده پلیمری و قیرهای خالص مطابق استاندارد یک درجه عملکرد یا PG تعریف میشود که منطق با شرایط دمایی و شرایط محیطی تعریف شده است. وسیع تر بودن محدوده یا دامنه PG یک ترکیب به معنای خواص مطلوب تر و مقاومت بالاتر آن میباشد. شرکت با راه اندازی و نصب پیشرفته ترین دستگاه های SHARP قادر است قیر را به روش نوین عملکردی به مشتریان خود ارایه کند.
قیرهای محلول: از حل کردن قیرهای خالص در حلالها و یا روغن های نفتی بدست می‌آیند. نوع و کیفیت قیرهای محلول به کیفیت قیرهای خالص اصلی، نوع و مقدار حلال بستگی دارد. هر اندازه مقدار حلالهای نفتی در قیر محلول زیادتر باشد روانی آن بیشتر است. قیرهای محلول در راهسازی برای اندودهای سطحی ،نفوذی،آسفالت سطحی،آسفالت سرد کارخانه ای و یا مخلوط در محل مصرف میشود.
گرید ویسکوزیته: تست ویسکوزیته در دمای ۶۰ تا ۱۳۵ اندازه گیری میگردد که به ترتیب دمای سطح جاده در تابستان و دمای مخلوط کردن آسفالت است. ویسکوزیته قیر یک خاصیت مهم و بنیادی از قیر است که معلوم میکند قیر در یک دمای مشخص و با یک محدوده دمایی چه رفتاری را از خود نشان میدهد.
قیر امولسیونی یا قیرابه ها سامانه های دو فازی هستند که از قیر،آب و یک و یا چند ماده افزودنی جهت تشکیل و پایدارسازی و اصلاح خواص قیرابه تشکیل میشود.
ظرفیت تولید قیر در دنیا ۱۰۴۰ میلیون تن میباشد که ۱۰۰ میلیون تن آن در کشور تولیدکننده مصرف میشود.
ظرفیت تولید ایران حدود ۶ میلیون تن است که با واحد های از کارافتاده و شرکتهای با بهره برداری پایین تر تا ۱۰ میلیون تن قابل رشد است. نفت پاسارگاد و نفت جی دو شرکت بزرگ صنعت قیر در کشورند که تقریبا ۹۰ درصد تولید کشور را بر عهده دارند.
در فروش داخلی عمده فروش متعلق به پاسارگاد و در بخش صادراتی بیشترین میزان متعلق به نفت جی میباشد.
فروش شرکتها بخشی در بورس کالا و بخشی بصورت تهاتری به نهادهای وابسته وزارت راه و شهرسازی و بنیاد مسکن میباشد. همچنین فروش صادراتی نیز در رینگ صادراتی بورس کالا انجام میشود.
فساد در این صنعت بدلیل عدم شفافیت مبادلات در قیر تهاتری بسیار بالاست به نحوی که در بودجه سالانه ۲ میلیون قیر تهاتری در نظر گرفته میشود که این عدد در مقایسه با کشور پهناور استرالیا که سالانه تنها ۶۰۰ هزار تن مصرف دارد بسیار بالاست و بدلیل غیر شفاف بودن آن بنظر حجم بالایی بصورت قاچاق میشود و بخشی هم به گفته برخی مسوولین گم میشود.
نفت پاسارگاد بزرگترین شرکت تولیدکننده قیر در ایران به لحاظ ظرفیت اسمی است.
ظرفیت اسمی این شرکت حدود ۴ میلیون تن میباشد که حدود ۲۵ درصد از ظرفیت کل شرکت استفاده میشود. با این وجود رشد سودآوری در این یکی دو سال مناسب بوده و عمدتا بدلیل رشد نرخهای صادراتی میباشد.
آرش صدیقی کارشناس سرمایه گذاری
