چرا نرخ صادراتی فولاد ایران کاهش یافت؟

به گزارش بورس امروز، فولاد یک صنعت حیاتی برای رشد اقتصادی جهانی است و محصولات فولادی یک ماده خام کلیدی که نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌ها در سراسر جهان دارند. بر اساس گزارش انجمن جهانی فولاد، سهم ارزش کل صنعت فولاد ۲٫۹ تریلیون دلار است که معادل ۳٫۸ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی است.

فولاد پس از نفت خام دومین ماده پرمصرف در کشورهای مختلف جهان بوده و کاربردهای بی‌شمار آن در صنایع مختلف غیرقابل انکار است. صنایعی نظیر ساختمان و انبوه‌سازی، خودروسازی، تولید قطعات، لوازم‌خانگی و … از فولاد به‌عنوان مواد اولیه خود استفاده می‌کنند.

در سال‌های اخیر ایران جزو کشورهای مطرح تولیدکننده و صادرکننده فولاد بوده است. تولید فولاد در جهان حدود یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تن برآورد شده که تقریباً ۵۵ درصد آن در چین اتفاق می‌افتد. هند با نرخ تولید حدود ۶ درصد در رده دوم و ژاپن در عین نداشتن معادن بزرگ در رده سوم قرارگرفته است. سهم ایران از این بازار حدود ۱٫۴ درصد برآورد شده است. در ایران صادرات یکی از چالش‌های عمده صنعت فولاد بوده که با افزایش ۶ میلیون تنی ظرفیت فولاد کشور در سال جاری تشدید می‌شود.

شرکت فـولاد خوزستان

شرکت فولاد خوزستان بزرگ‌ترین عرضه‌کننده محصـولات نیمه‌نهائی فولادی (اسلب، بلوم و بیلت) و دومین قطب تولید فولاد خام کشور و یکی از بنگاه‌های پیشروی اقتصادی  که در عرصه‌های ملی و منطقه‌ای صنعت فولاد حضوری فعال دارد. این شرکت اولین مجتمع تولید آهن و فولاد از طریق احیای مستقیم و کوره قوس الکتریکی است، که در بهمن ۱۳۶۸ به بهره‌برداری رسید. ظرفیت اسمی تولید شرکت در حال حاضر ۳،۸۰۰،۰۰۰ تن شمش و اسلب می‌باشد. ترکیب محصولات تولیدی شرکت فولاد خوزستان شامل محصولاتی از قبیل اسلب صادراتی، بلوم و بیلت صادراتی، اسلب داخلی و بلوم و بیلت داخلی است. بیشترین سهم فروش شرکت فولاد خوزستان متعلق به محصول اسلب صادراتی است. فرآیند تولید شرکت با خرید کنسانتره آغاز و در مرحله بعد تبدیل به گندله و سپس در واحد احیای مستقیم تبدیل به آهن اسفنجی و نهایتاً تبدیل به اسلب و شمش فولادی (بلوم و بیلت)می‌گردد.

نرخ شمـش جهانی

اثر افزایش قیمت‌های جهانی می‌تواند با یک تأخیر زمانی در قیمت‌های داخلی نیز منعکس شود. به این صورت که با افزایش قیمت جهانی محصولات فولادی، تمایل شرکت‌ها برای صادرات افزایش‌یافته و عرضه داخلی این محصولات کاهش می‌یابد. لذا نهادهای بالادستی مجبور به اصلاح قیمت‌ها و یا روش‌های قیمت‌گذاری شده و نرخ‌های بورس کالا نیز رشد می‌کنند. لذا فعالان بازار سرمایه بدون توجه به قیمت‌های جهانی و چشم‌انداز آن نمی‌توانند دید مناسبی نسبت به سرمایه‌گذاری در این حوزه داشته باشند.

تغییرات نرخ شمـش شرکت فـولاد خوزستان از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱

در بازارهای صادراتی نرخ محصولات بر اساس قیمت‌های جهانی شمش، بیلت و اسلب محاسبه می‌شود. اما در بازارهای داخلی نرخ فروش محصولات فولادی در بورس کالا و بر اساس قیمت دلار نیمایی محاسبه‌شده و در میان خریداران رقابت می‌شود. لذا بسته به بازارهای هدف هر شرکت، سرمایه‌گذاران می‌بایست به نحوه قیمت‌گذاری محصولات فولادی توجه ویژه‌ای داشته باشند.

قیمت روز شمش فولاد خوزستان به علت حجم بالای صادرات تحت تأثیر قیمت جهانی شمش فولاد قرار دارد، بدین معنا که متأثر از بازار جهانی است. در ایران محصولات زنجیره تولید فولاد بر اساس ضریبی از شمش فولاد خوزستان در بورس کالا قیمت‌گذاری می‌شوند و شمش فخوز نیز براساس قیمت‌های جهانی منطقه CIS تعیین می‌شود. پس برای محاسبه نرخ پایه شمش فولاد خوزستان از ارز نیما و میانگین قیمت‌های منطقه CIS استفاده می‌شود و سایر محصولات زنجیره نیز براساس ضریبی از این قیمت محاسبه می‌گردد.

بر اساس توافق شرکت‌های معدنی و فولادی، از مرداد سال ۹۸ به بعد، نرخ فروش کنسانتره بر اساس حداکثر ۱۶ درصد شمش فولاد خوزستان و نرخ فروش گندله بر اساس حداکثر ۲۳٫۵ درصد شمش فولاد خوزستان تعیین شد. نرخ فروش آهن اسفنجی نیز بر اساس ۵۰ درصد قیمت شمش فولاد خوزستان تعیین شد و میانگین قیمت شمش فولاد خوزستان در فصول مختلف سال مبنای محاسبه قیمت محصولات سنگ‌آهن قرار داده شد. در پایان سال ۱۳۹۸ شایعاتی بود که ادامه روند صعودی قیمت‌ها می‌تواند منجر به توقف صادرات شمش گردد اما بروز بیماری کرونا در چین و گسترش آن به ایران به کمک افزایش قیمت‌ها آمد و درنتیجه بازار کمی آرام شد.

ذهنیت بازار با توجه به گسترش بیماری کرونا جنبه‌های احتیاطی قضیه را تقویت کرد و سیاست حفظ نقدینگی به‌جای افزیش موجودی کالا نشست. کاهش شدید تقاضا به علت بیماری کرونا، سرعت گردش پول و حجم آن را بسیار کاهش داده بود. در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۹ روند قیمت‌ها به سمت بالا شتاب گرفت. دولت با اعمال شیوه‌نامه سعی در کنترل بازار فولاد کرد که عملاً چهار ماه با افت تولید مواجه بودیم. در همان سال بخش تقاضا در ساخت‌وساز به کمترین میزان در ۱۶ سال گذشته خود رسید.

با واکسینه کردن در دنیا تقاضای فولاد رو به افزایش رفت و فرصت خوبی برای صادرات ایجاد کرد. قیمت‌گذاری فولاد ازجمله موضوعات داغ در ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۹ بود که از جانب مسئولان، تولیدکنندگان فولاد و فعالان این حوزه بسیار موردبحث قرار گرفت و وزیر صنعت، معدن و تجارت قیمت پایه شمش فولادی در بورس کالا را بر اساس ۷۰ درصد قیمت CIS اعلام و بر ضرورت اجرای کامل شیوه‌نامه عرضه محصولات فولادی در بورس کالا تأکید کرد. در خردادماه ۱۴۰۰ شرکت‌های برق منطقه‌ای با فرارسیدن نخستین موج گرما و موقعیت جغرافیایی شرکت زنگ هشداری به صدا درآمد، از این‌رو برای فولادسازان قابل حدس بود که سال سخت و چالش‌های بزرگی پیش روی آنها است.

در قانون بودجه ۱۴۰۰ با افزایش شدید نرخ گاز و برق مصرفی صنایع فولاد فشار زیادی به شرکت ها وارد شد و از طریق افزایش قیمت تمام شده محصولات، علاوه بر افزایش هزینه های شرکت های فولادی تورم قیمت را در بازار فولاد رقم زد. در سال ۱۴۰۰ علاوه بر افزایش قیمت حامل های انرژی، افزایش انتظارات حول محور برجام از مشکلات دیگری بود که این صنعت را متاثر کرد، بطوریکه حجم معاملات فولاد در بورس کالا به پایین تر از یک میلیون تن سقوط کرد. در پی قطعی مکرر گاز و بنا بر مصوبه ستاد اقتصادی دولت درخصوص تعیین سقف قیمتی نرخ گاز مصرفی صنایع و تامین کسری آهن اسفنجی برای تولید شمش و اسلب، روند خط تولید و فروش شرکت روند نزولی داشت. در همان سال نرخ فروش صادراتی شمش و نرخ فروش صادراتی اسلب با در نظر گرفتن عوارض صادارتی کاهش پیدا کرد.

دلایل اختلاف قیمت شمش صادراتی ایران و سایر کشورهای جهان

نرخ محصولات فولادی صادراتی ایران بسیار کمتر از نرخ فولاد جهانی صادر می‌شود. به طور مثال نرخ اسلب فوب ایران در هر تن ۴۸۰ دلار اعلام می‌شود، درحالی که اسلب برزیل ۶۸۰ دلار معامله می‌شود. همچنین بیلت صادراتی ایران ۱۹۷ دلار ارزانتر از بیلت صادراتی ترکیه است. در بررسی علل فاصله قیمتی چشمگیر محصولات فولادی ایران با نرخ محصولات جهانی باید گفت که این امر همواره یکی از چالش‌های صنعت فولاد ایران است که در ادامه به تعدادی از عوامل آن اشاره می‌شود.

مارجین سود بالای صادرات فولاد ایران که به دنبال هزینه‌های پایین تولید محصول از جمله نیروی انسانی ارزان، انرژی و خدمات ارزان عاید تولیدکننده می‌شود؛ صادرات فولاد حتی همراه با تخفیف قیمت چشمگیر، همچنان به‌صرفه ارزیابی می‌شود.

مشتریان محدود صادراتی نیز خود، عامل دیگری برای کاهش نرخ محصولات صادراتی ایران هستند. تمرکز صادرات فولاد بر محصولات میانی که رقابت جهانی و نیز فروش اعتباری در آن بالاست عامل دیگری بر کاهش نرخ فولاد صادراتی ایران است. محدودیت دسترسی تولیدکنندگان ایرانی به ابزارهای نوین مالی در بـازارهای جهانی نیز از دیگر عوامل موجود است. فولادسازان ایران به دلیل تحریم‌ها، روی فروش اسلب به صورت نقدی تمرکز بیشتری داشتند و تمایل چندانی هم به انبارسازی یا عرضه دربازار داخلی نداشتند، از طرفی دسترسی به بازارهای اروپایی و آمریکایی هم با محدودیت همراه است.

همچنین به نظر می‌رسد عمده‌ترین هدف صادرات فولاد ایران ارزآوری است نه کسب سود که همین امر صادرات فولاد ایران را به ابزاری برای تأمین ارز تبدیل کرده است. گفتنی است صنعت فولاد ایران بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار طرح توسعه دارد که ارز آن را باید خود فولادسازان تأمین کنند. عواملی که گفته شد از مهمترین فاکتورهایی است که به کاهش نرخ محصولات فولادی صادراتی ایران منجر شده است. در حال حاضر نرخ بیلت صادراتی ایران نسبت به ترکیه ۱۹۷$ یا ۲۲ درصد ارزانتر بوده و اسلب صادراتی ایران نیز به نسبت برزیل اختلاف ۳۰۰$ یا ۳۸ درصد دارد.

نمودار تغییر قیمت Iran, Billet, FOB