قفل رانت بر صنعت کاغذ

به گزارش بورس امروز، صنعت کاغذ در ایران با چالش‌ بزرگی به نام ارز یارانه‌ای همراه است. همه‌ی صنایع برای ادامه حیات خود نیاز مبرمی به حمایت‌های یارانه‌ای دارند. صنعت کاغذ به دلیل نوسانات دلار دچار چالش‌هایی شد که قبل از آن برای فعالین این حوزه پیش بینی نشده بود.

بازار کاغذ به کاغذ تحریر، مطبوعات و بسته‌بندی تفکیک می شود. نیاز به کاغذ مطبوعات در کشور ۳۰ هزار تن است که امکان تولید این حجم کاغذ مطبوعات در داخل کشور وجود دارد، اما مشروط به وجود حمایت‌های دولتی است. نیاز داخلی به کاغذ تحریر ۳۸۰ هزار تن است که از ظرفیت تولید حدود ۱۵۰ هزار تنی در کشور برخورداریم، اما به دلیل محدودیت‌ها و عدم حمایت‌های لازم تنها ۲۰ تا ۳۰ هزار تن کاغذ تحریر تولید می‌شود. بر این اساس مابقی نیاز بازار به این نوع کاغذ باید از طریق واردات تأمین شود. اگرچه ماشین آلات کارخانه چوب و کاغذ مازندران، کارآمدند؛ اما صنعت کاغذسازی نیاز به بازسازی و بازمهندسی دارد.

علاوه بر این، به رغم آنکه سایر مجموعه‌های تولید کاغذ چاپ و تحریر در کشور از جمله کارخانه کاغذ پارس و شرکت تبریز نیز از امکان تولید کاغذ تحریر برخوردارند اما این کارخانجات از تمامی ظرفیت خود برای تولید استفاده ‌نمی‌کنند.

مغفول ماندن صنعت کاغذ در بخش تحریر

در حال حاضر کاغذ تحریر کمتر از ۲۰ درصد تولید و مصرف کاغذ در ایران را شامل می‌شود، عمده تولید این صنعت در حوزه کاغذ بسته‌بندی است. در سال ۱۴۰۱ میانگین قیمت کاغذ در بسیاری از محصولات به خصوص کاغذ بسته بندی پایین‌تر از قیمت‌های  ۶ ماهه دوم ۱۴۰۰ و اوایل ۱۴۰۱ بود. به طور مثال قیمت فلوتین- که کاغذی مخصوص ساخت کارتن است- در نیمه دوم ۱۴۰۰ به ۲۴ هزار تومان نیز رسید؛ این در حالی است که میانگین قیمتی همین محصول در سال ۱۴۰۱ به حدود ۱۶ هزار تومان رسید. آن‌هم در شرایطی که جهش قیمت دلار بسیاری از کالاها را با رشد قیمتی بیش از ۵۰ درصدی مواجه ساخته بود.

صنعت کاغذ در اسارت جوسازی

اواخر سال ۱۴۰۱  دو عامل بر قمیت کاغذ تاثیر بسزایی داشتند؛ افزایش قیمت دلار در ایران و افزایش قیمت کاغذ در بازار جهانی. پس از متعادل شدن قیمت کاغذ، پیش بینی می‌شد در بازار داخلی شاهد قیمت‌گذاری مناسبی در این حوزه باشیم. اما چند عامل روند این قمیت‌گذاری را به سمت زیان  تولیدکنندگان داخلی هدایت کرد. با توجه به بالا بودن تقاضا نسبت به عرضه کاغذ، دو راه پیش روی ما است: یکی افزایش تولید و دیگری واردات.

ناجی کاغذ؛ تقویت زیرساخت‌های تولید

برای افزایش تولید ابتدا باید ظرفیت سازی شود اما برای افزایش ظرفیت ابتدا باید زیر ساخت‌ها را بسنجیم. ظرفیت‌سازی را میتوان با ساخت واحدهای جدید تولیدی و یا استفاده از ظرفیت‌های خالی تولیدکننده‌ها افزایش داد؛ در ایران به دلیل قدیمی و فرسوده بودن ماشین‌آلات صنعت چاپ، این تجهیزات از بازدهی لازم و توان رقابت با همتایان خارجی خود برخوردار نیستند. علاوه بر فرسودگی صنعت کاغذ در ایران، متاسفانه بعضا سیاست‌گذاری های اشتباه به جای حمایت از تولیدکننده، موانع بیشتری را پیش روی تولید قرار میدهد. برای مثال با افزایش تنش های اروپا و روسیه و وضع تحریم‌های سرسختانه اروپا، روسیه با مازاد تولید روبرو بود. از این روی برای جبران ضرر، تولیدات کاغذ روسیه با پایین‌ترین قیمت ممکن به کشورهایی مانند ترکیه، ایران و کشورهای آسیایی صادر شدند. در ایران دو نرخی بودن ارز و اختصاص ارز یارانه‌ای به کاغذ، واردات کاغذ را با سود همراه می سازد. این موضوع با تاثیرگذاری بر تولیدات داخلی، شرایط را برای تولید کننده داخلی سخت کرده است به گونه ای که تولید کننده داخلی مجبور به فروش تولیدات خود با قیمت پایین‌تر از حد ممکن برای حفظ بازار خود شد.

این کاهش قیمت در شرایطی که تورم بالایی برکشور حاکم است، در بخش خرید مواد اولیه و سایر عوامل تاثیرگذار بر تولید در سال ۱۴۰۰ در سال ۱۴۰۱ رشد بسیار بالایی را تجربه کرد، خرید تجهیزات، مواد اولیه با رشد دلار ، قیمت تمام شده این شرکت ها را افزایش داد؛ افزایش قیمت تمام شده و کاهش نرخ های فروش، حاشیه سود این شرکت‌ها را با کاهش مواجه ساخت. شرایط به گونه‌ای رقم خوردکه بسیاری از شرکت‌ها نتوانستند پیش بینی‌های خود را محقق سازند.

نشستن گرد پیری بر صنعت کاغذ

قدیمی و فرسوده بودن ماشین آلات این صنعت، مانعی برای افزایش تولید است. مادامی که افزایش تولید در این صنعت جدی گرفته نشود، صنعت داخلی در پیچ و خم دلار همچنان اسیر است و نمی‌تواند مستقل و بی دغدغه پیش رود. لذا باید مانند همتایان خارجی، با افزایش و نوسازی صنعت کاغذ، راندمان تولید را افزایش داد و با واردات تجهیزات به روز، افزایش تولید را تضمین کرد. تنها با افزایش تولید می‌ توان بهای تمام شده محصول را به حداقل رساند و حاشیه سود مناسب آفرید.