به گزارش رسانه خبری بورس امروز ، در پژوهشی تحت عنوان «آیا قیمت آتی سکه طلا می‌تواند قیمت نقدی سکه را در آینده پیش‌بینی کند؟» برکچیان و باقرنژاد به بررسی عملکرد قیمت‌های آتی سکه در بورس کالای ایران به عنوان یک شاخص پیش‌نگر برای قیمت نقدی پراخته‌اند؛ گزارشی که در فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی به چاپ رسیده است.

سیاستگذاران و تحلیلگران در اکثر موارد از قیمت‌های آتی برای پیش‌بینی قیمت کالاهای اساسی استفاده می‌کنند. با در نظر گرفتن این موضوع، به تعریف قرارداد آتی و قدرت پیشگویی قرارداد آتی سکه پرداخته می‌شود.

قرارداد آتی چیست؟

«قرارداد آتی» قراردادی است که در آن طرفین قرارداد موظف هستند که یک کالا یا یک دارایی پایه را به قیمت، مقدار مشخص و در زمانی از پیش تعیین شده مبادله کنند. اولین قرارداد آتی در ایران در سال ۱۳۸۷ بر روی شمش طلای یک انسی منتشر شد. با این حال در ایران قرارداد آتی بر روی سکه بهار آزادی بیشتر صورت گرفته است.

ادبیات تجربی برای قدرت پیش‌بینی قراردادهای آتی

ادبیات تجربی نشان می‌دهد موضوع قدرت پیش‌بینی قراردادهای آتی به لحاظ نظری با تئوری‌های وارونگی، هزینه انبارش و کارایی بازار آتی مرتبط است. به طور مثال تئوری وارونگی بیان می‌کند قیمت‌های آتی تخمینی تورش‌دار (دارای خطا) از قیمت‌های آینده ارائه می‌دهد زیرا فروشنده قرارداد آتی برای پوشش ریسک، بازدهی بیشتری را می‌طلبد.

در سال‌های اخیر بیشتر پژوهش‌ها بر روی مقایسه دقت پیش‌بینی قیمت‌های آتی با دیگر مدل‌ها متمرکز شده‌اند. قیمت‌های آتی ممکن است تخمین‌زنی تورش‌دار (دارای خطا) باشند، اما تا زمانی که قدرت پیش‌بینی بهتری نسبت به سایر روش‌های پیش‌بینی مانند گام تصادفی، داشته باشند همچنان کارا محسوب می‌شوند.

در ایران نیز تحقیقات بسیاری روی این موضوع صورت گرفته است. بحث اصلی صورت گرفته در مقاله‌ای که به تفسیر آن پرداختیم، مربوط به ارتباط عِلّی بین دو بازار نقد و آتی است؛ رابطه‌ای که از طریق آن یک وضعیت (معلول) به وسیله وضعیت دیگری (علت) به وجود می‌آید.

اگر ارتباط علّی از قیمت‌های آتی به سمت قیمت‌های نقدی باشد، این امکان وجود دارد که از قیمت‌های آتی برای پیش‌بینی قیمت‌های نقدی استفاده کرد. بیشتر تحقیقاتی که ارتباط علّی میان این دو بازار بررسی کرده‌اند، نتیجه می‌گیرند که ارتباط علّی یا از بازار آتی به سمت بازار نقدی یا به صورت دو طرفه برقرار است.

قیمت‌های آتی سکه، شاخص پیش‌نگر از قیمت نقدی سکه در آینده

در پژوهش مرجع ما، به‌جای آنکه ارتباط بین قیمت قرارداد آتی و قیمت نقدی سکه در زمان کنونی در نظر گرفته شود، از قیمت‌های نقدی در زمان سررسید قرارداد آتی استفاده شده است. تاکنون عملکرد قیمت‌های آتی به عنوان یک پیش‌بینی از قیمت سکه در زمان آتی در ایران بررسی نشده و تحقیق حاضر از این حیث یک پژوهش جدید محسوب می‌شود.

برای ارزیابی عملکرد قیمت‌های آتی سکه در بورس کالای ایران به عنوان یک پیش‌بینی از قیمت نقدی سکه در آینده، از داده‌های آذر سال ۱۳۸۷ تا تیر ۱۳۹۷ استفاده شده است. این پژوهش ابتدا رابطه هم‌انباشتگی قیمت آتی با قیمت نقدی در سررسید را بررسی می‌کند. به عبارت ساده‌تر، آیا این دو سری زمانی به یک شیوه حرکت می‌کنند؟

هم‌حرکتیِ قیمت‌های آتی و نقدی سکه در کوتاه‌مدت

بر اساس داده‌های این مطالعه، در بازه زمانی کمتر از ۱۰۰ روز کاری، هم‌حرکتی قابل ملاحظه و تقریباً یک به یک (یعنی صد درصد با هم در ارتباط هستند) بین این متغیرها وجود دارد. هم‌انباشته بودن متغیرها و یک به یک بودن رابطه بلندمدت به این معنا است که اطلاعاتی در قیمت‌های آتی وجود دارد که به پیش‌بینی قیمت‌های نقدی کمک می‌کند.

عملکرد بهتر روش قیمت آتی در کوتاه‌مدت

در قسمت دوم این پژوهش، دقت عملکرد قیمت‌های آتی سکه طلا در پیش‌بینی قیمت‌های نقدی آینده را با پیش‌بینی حاصل از مدل‌های مرجع سری زمانی (گام تصادفی، خودرگرسیون، میانگین متحرک و آرما) مقایسه می‌کند. این مقایسه نشان می‌دهد قیمت‌های آتی در افق‌های خیلی کوتاه خطای کمتر و در افق‌های خیلی دور خطای بیشتری نسبت به مدل‌های مرجع دارند.

به طور کلی در همه افق‌های پیش‌بینی‌شده، دقت پیش‌بینی قیمت‌های آتی به دقت میانگین آینده‌نگری مدل‌های مرجع نزدیک است. به عبارت دیگر می‌توان گفت در بازه زمانی کوتاه‌مدت، عملکرد قیمت آتی بهتر است و با افزایش بازه زمانی این برتری کمتر می‌شود.