آغاز شیرین، پایان تراژیک سکانداران میرداماد

به گزارش بورس امروز؛ سکانداران بانک مرکزی در ایران نام بزرگی است که بسیاری آرزوی نشستن بر این صندلی را دارند. منصوب شدن در این سمت معمولا یک آغاز شیرین دارد و یک پایان تلخ. آغاز شیرین دارند چرا که منصوب بالادستی هستند و حکمشان را رییس جمهور امضا می‌کند. اما همین حکم و امضا به آنها وفا نمی‌کند و در هنگام بحران‌های ارزی و پولی، قربانی سیاستمداران می‌شوند.

گزارش حاضر مروری کوتاه بر سرگذشت بازار ارز در دوران مدیریت ۳ رئیس کل اخیر بانک مرکزی از آغاز دوره ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی دارد.

آخرین رئیس بانک مرکزی قبل از روی کار آمدن دولت رئیسی  عبدالناصر همتی بود که رکورددار افت ارزش پول ملی با وجود بیشترین اختیارات تاریخ را داشت. وی پیش از پایان دولت دوازدهم و برای حضور در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ساختمان میرداماد را ترک کرد و جای خود را به اکبر کمیجانی معاون خود داد. روزی که همتی از میرداماد رفت نرخ ارز در بازار آزاد حدود ۲۲۵۰۰ تومان و البته در میسر صعودی بود. همین روند صعودی بازار ارز در نهایت دامن رئیس کل بعدی بانک مرکزی را هم گرفت.

معاون همتی تنها در ۴ ماه پایانی دولت دوازدهم بر مسند ریاست بانک مرکزی نشست. هیچکس انتظار تغییر رویه بازار ارز و کنترل روند رشد نرخ ارز در فرصت کوتاه باقی مانده از عمر دولت دوازدهم آن هم به ریاست معاون همتی را نداشت. در نهایت همینطور هم شد و اکبر کمیجانی زمانی که از میرداماد خداحافظی کرد نرخ ارز در ادامه روند صعودی خود به رقم ۲۷۱۳۰ تومان رسیده بود. روند رو به رشد نرخ ارز که از همتی و کمیجانی به جا مانده بود اما چندین ماه طول کشید تا متوقف شود.

• علی صالح آبادی؛ مدیریت بازار بدون ارزپاشی

رئیس کل بانک مرکزی دولت سیزدهم در مدیریت بازار ارز دو برهه چالش برانگیز را پشت سر گذاشت. اولین برهه پرچالش وی، همان روزها و هفته‌های آغاز به کار در بانک مرکزی بود. وی در حالی بر صندلی ریاست بانک مرکزی تکیه زد که از ماه‌ها قبل قیمت‌ها در بازار ارز مسیر صعودی به خود گرفته بود و همه منتظر بودند ببینند آیا خاطره دوران همتی در تداوم رشد نرخ ارز تکرار می‌شود یا نه. وی پس از مدتی از آغاز به کار توانست آرامش را به بازار بازگرداند و بازار ارز تا پایان سال در شرایط با ثباتی قرار گرفت.

با گذشت چند هفته از آغاز سال جدید اما رشد نرخ ارز دوباره شروع شد. صالح آبادی این بار برای جلوگیری از رشد بیشتر نرخ ارز و همچنین جلوگیری از چند نرخی شدن ارز در بازارهای مختلف، امکان معاملات با نرخ توافقی در بازار متشکل ارزی را فراهم کرد. این سیاست موجب شد التهابات ایجاد شده در ماه‌های آغازین سال جاری را کنترل شود. آنچه در مدت کوتاه مدیریت صالح آبادی مشخص شده آن است که وی تلاش داشت بازار ارز را بدون ارزپاشی و هدر دادن ذخایر ارزی کشور مدیریت کند. روشی که به ویژه در التهابات آغاز سال جدید اجرا کرد و البته جواب هم داد؛ چرا که نرخ ارز آزاد در پایان تیر ماه سال جاری در حدود ۳۱۵۰۰ تومان به ثبات رسید.

تاکنون که صالح آبادی موفق‌ترین رئیس‌کل بانک مرکزی در دولت‌های اخیر در مهار رشد نرخ ارز بوده است. در دوره وی نرخ ارز ماهانه ۱.۶ درصد گران شد، در حالی که در دوره همتی ماهانه شاهد گرانی ۵.۲ درصدی نرخ ارز بودیم و همتی بدترین عملکرد را در حفظ ارزش پولی و ثبات نرخ ارز به خود اختصاص داد.

• محمدرضا فرزین: ناخدای ناکام

خبری که در اوایل دی ماه سر زبان‌ها پیچید برکناری صالح‌آبادی از ریاست بانک مرکزی بود. با رفتن صالح آبادی فرزین ۸ دی ماه ۱۴۰۱ سکاندار میرداماد شد. از آغاز ورود اقدامات کوبنده و خانه تکانی های هیجانی او بازار را با نوسانات شدیدی روبرو کرد. هم زمان با ورود او نرخ دلار در بازار متشکل ارزی  ۳۷ هزار تومان به فروش می‌رسید. اما  این نرخ در کمتر از دو ماه به ۴۷ هزار تومان رسیده و با وجود همه اقدامات وی بازار از التهاب و تورم بی سابقه نجات نیافته و روند بحران صعودی پیش بینی می‌شود.

هرچند بانک مرکزی در دوره مدیریت جدید، شاهد تغییراتی در حوزه نحوه مدیریت بازار ارز، نقش و ماموریت صرافی‌ها و بانک‌ها در این بازار و البته دیپلماسی پولی و بانکی و نهایتا آزادسازی منابع ارزی ایران در کشورهای مختلف بود. فرزین در مصاحبه تلویزیونی خود در اوایل بهمن ماه اعلام کرد که به دنبال ثبات بازار ارز هستیم و در این راه در اولین اقدام، مذاکره با شرکای تجاری در قالب دیپلماسی پولی و بانکی را آغاز کردیم که این مذاکرات با کشورهایی از جمله قطر، امارات، چین و عراق انجام شد. نتیجه این مذاکرات آزاد شدن بخش زیادی از منابع ارزی مسدود شده بود که در حال حاضر در سامانه نیما از آن استفاده می‌کنیم.

به گفته او، مذاکراتمان با این کشورها هم ادامه دارد و همه ارزهایی که در خارج از کشور داریم را در اختیار واردکنندگان قرار می‌دهیم و هم‌اکنون هیچ محدودیتی در تامین نیازهای ارزی کشور نداریم. از سوی دیگر رئیس کل بانک مرکزی از راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا ظرف مدت دو هفته خبر داده بود که می‌تواند ضمن تامین همه نیازهای مردم، قیمت‌ها در این بازار را متعادل کند.با وجود این وعده و اعلام راه اندازی این بازار در ۱۶ بهمن هنوز این بازار راه اندازی نشده است!

اما سوالی که اینجا مطرح می‌شود، این است که با وجود کافی بودن منابع ارزی ایران و انجام این اقدامات توسط بانک مرکزی، چرا نرخ ارز در حدود یک ماه اخیر روند نزولی به خود نگرفته است؟

فرزین در مصاحبه ۲۳ دی  به این سوال پاسخ داد. به اعتقاد او جریانی قیمت‌ساز تلاش می‌کند، قیمت‌های بالایی را در بازار ایجاد کند که البته به گفته او این عده موفق نخواهند شد چرا که مردم می‌توانند از طریق تمام شعب بانک‌ها و صرافی‌های منتخب نیازهای ارزی خودشان را تامین کنند.

حال با روند پیش رو سوال این است« آیا مشکل رئیس است؟» برای حل بحران‌هایی از این قبیل و در این حد گسترده چه کسی واقعا مسئول است؟