فضای خالی نظارت بر الگوریتم ها

به گزارش بورس امروز؛ معاملات الگوریتمی مورد اجرا در تمام دنیا، با هوش مصنوعی و به صورت کاملا مکانیزه برای خرید و فروش نمادها و ابزارهای مالی در پی استراتژی دقیق و مشخص و با برنامه ریزی صورت می گیرد که از نتایج مثبتی هم برخوردار است. این درحالیست که  معاملات الگوریتمی و بازارگردانی مورد اجرا در شرکت ها از نظر شیوه اجرا به ناقض قوانین تبدیل شده اند.

در سال ۱۳۹۷ در بازار سرمایه مسابقاتی برای معاملات الگوریتمی برگزار شد اما در نهایت در ادامه روند کار یک مجموعه دانش بنیان وظیفه در اختیار قرار دادن این الگوریتم را به متقاضیان برعهده گرفت. فعالیت های این ابزار معاملاتی منجر شده است تا این ابزار در شرایط نامناسب بازار مانع  رشد روندها شود.

در واقع کسب سودهای ۵ تا ۱۰ درصدی به واسطه الگوریتم های تعریف شده در تابلو و نمادها منجر به تغییر روند بازار شده است. با توجه به بالا بودن سرعت این ابزار، سرمایه گذارانی که دسترسی به این ابزار را ندارند از نظر زمانی و سرعت عمل کاملا تحت تاثیر این ابزار قرار می گیرند. به گونه ای که در زمان سفارش گذاری خرید و فروش، با سرعت تغییر روند بازار، آنها از فرصت سفارش گذاری باز می مانند. آنچه که در این بحث قابل طرح است معایب و مزایای استفاده از این ابزار نیست، بلکه بحث دسترسی عده ی خاصی از این ابزار است.

با توجه به لزوم برقراری عدالت در تمام ارکان، این نظارت عالیه برای متولی بازار یعنی سازمان بورس که نقش حاکمیتی و نظارتی دارد، باید اجرایی گردد. در این میان آنچه که از سوی متولیان امر به صورت موثق نقل قول شده است، حاکی از نبود داده ی ضریب نفوذ این ابزار در اختیار سازمان بورس است؛ به گونه ای که ضریب نفوذ این ابزار در بازار باید از مجموعه ای که این ابزار را دراختیار دیگران قرار داده است، درخواست شود.

بر این اساس شفافیتی در میزان بکارگیری الگوریتم برای معاملات وجود ندارد. ضمن آنکه در کنار بی رنگ بودن نقش نظارتی سازمان بورس در این عرصه، هیچ ابزار نظارتی دیگری نیز در رابطه با معاملات الگوریتمی  وجود ندارد. به گونه ای که عملا اجرا و نظارت بر معاملات الگوریتمی تنها بر عهده یک مجموعه قرار گرفته است.

در اختیار قرار دادن این الگوریتم معاملاتی در شرایط نابرابر به سهامدار عمده یا بازیگران برخی نمادها منجر شده است تا عملا دارندگان این ابزار از نقش تعیین کننده ای در بازار سرمایه برخوردار شوند. این موضوع منجر به اعتراض به نهاد ناظر شد مبنی بر آنکه سازمان بورس در فضای نبود ابزار نظارتی بر معاملات الگورتیمی که قادر به تشخیص ضریب نفوذ این ابزار در بازار سرمایه نیست، چگونه اجازه ی دسترسی به این ابزار را برای عده ای خاص صادر می کند.

در چنین شرایطی که بازار از معاملات الگوریتمی در حال آسیب است، انجام عملیات بازارگردانی نیز آسیب دیگری را بر بازار سرمایه وارد ساخته است. به موجب مصوبه ای سازمان بورس در الزام به تعیین بازار گردان از سوی ناشران، بخش زیادی از بودجه و سهام شرکت ها از سوی سهامداران عمده به امر بازار گردانی اختصاص داده شد. از سال ۱۳۹۹ به واسطه انجام عملیات بازارگردانی بسیاری از بازار گردان ها پر از سهم نمادهایی شدند که عملیات بازار گردانی آنها را عهده دار شده بودند. یعنی با خریداری سهام نمادهای تحت بازارگردانی خود در قیمت های بالا در زمان رشد بازار، اکنون در دوران رکود بازار درپی کاهش قیمت سهم از زیان برخوردار شده اند.

این درحالیست که هدف از تعریف عملیات بازار گردانی برای نمادها، جلوگیری از بروز صفوف خرید و فروش بود. درچنین شرایطی بازار گردان در نبود منابع مالی لازم جهت حمایت از سهم، برای ورود مجدد به بازار سرمایه، باید مبادرت به فروش سهم با ضرر در این بازار رکودی کند.

اقدامی که نتیجه آن ایجاد فشار عرضه و فروش می شود. در این میان برای رفع این موضوع در نمادهای بزرگ سهامدار عمده به ناچار با مسدود کردن عرضه سهم مانع از عرضه آن در بازار سرمایه می شود.  چنین اقدامی مالک سهم را از حق رای و دریافت سودی محروم می سازد؛ به واسطه این اقدام، تنها نام سهامدار در لیست سهامداران قرار دارد. در طبقه بندی مالی هم به عنوان سهام خزانه طبقه بندی می شود. بنابراین معاملات الگوریتمی و عملیات بازار گردانی در محدوده نظارت سازمان بورس قرار دارد و به کرات فعالین بازار خواستار رسیدگی در این موارد از سوی سازمان بورس شده اند. لذا به هر میزانی که زودتر این قضایا تعیین تکلیف شود، امید بیشتری ایجاد می شود که بازار محلی برای رقابت سالم باشد و این رانت اهدایی سازمان بورس در خصوص معاملات الگوریتمی برداشته شود. منفعت هم شامل همه اشخاص حقیقی و سهام داران خردمی گردد.