در کدام بازار مالیات کمتری می‌دهیم؟
در حالی که به نظر می‌رسد پیشرفت در مذاکرات برجامی، کاهش نسبی تنش‌های روسیه و غرب، کم‌رنگ شدن بیش از پیش همه‌گیری کرونا در جهان و به طور کلی کمتر شدن ریسک‌های سیستماتیک موجود که بسیاری از سرمایه‌گذاران را از سرمایهگذاری در بازارهای مختلف طی سال‌های اخیر ترسانده است همه و همه باعث شده سرمایه‌گذاران هراسان از سرمایهگذاری تا حدودی ترسشان را نادیده بگیرند و مجددا به سمت بازارهای مختلف روی بیاورند اما همچنان نیز عواملی وجود دارد که سرمایه‌گذار را از سرمایهگذاری دور می‌کند.
به گزارش بورس امروز، با وجود عواملی که در ماه‌های اخیر توانسته تا حدودی آرامش نسبی را به بازارهای ما بازگرداند سرمایه‌گذاران می‌کوشند تا بهترین بازار را برای سرمایهگذاری در شرایط موجود پیدا کنند.این در حالی است که با توجه به بهبود ناچیز شرایط فعلی و پیش‌بینی‌های به نسبت مطلوب‌تر در خصوص عوامل اثرگذار بر کلیت اقتصاد، هر چند همچنان ریسک‌هایی سرمایهگذاری را تهدید می‌کند اما به نظر می‌رسد اوضاع برای سرمایهگذاری اندکی باثبات‌تر به نظر آید هر چند نباید این مساله را نیز نادیده گرفت که ریسک‌های دیگری نظیر افزایش کارمزدها و یا مالیاتی که به برخی سرمایه‌گذاری‌ها در بازارهای مختلف تعلق می‌گیرد همچنان یکی از عوامل کلیدی گریزان شدن سرمایه‌گذار از بازارهای مختلف محسوب می‌شود حتی در شرایطی که امید به گشایش‌های اقتصادی نیز افزایش یافته است.
افزایش درآمدهای دولت با گسترش پایه‌های مالیاتی
موضوع این است که در سال‌های اخیر با توجه به کاهش درآمدهای دولت از راه صادرات نفت و همچنین مشکلات عدیده‌ای که به واسطه تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی بر سر راه کسب منابع و ارزآوری به کشور ایجاد شده دولت برای جبران کسری بودجه خود راهکار متوسل شدن به درآمدهای مالیاتی را در پیش گرفته است.گسترش پایه‌های مالیاتی و افزایش میزان مالیات از راهکارهای دولت برای افزایش درآمدهای حاصل از اخذ مالیات در سال‌های اخیر بوده است.ناگفته نماند که یکی از مهم‌ترین درآمدهای دولت‌ها در کشورهای پیشرفته نیز درآمدهای مالیاتی محسوب می‌شود؛ این کشورها سال‌ها قبل به سمت اخذ مالیات و گسترش پایه‌های مالیاتی خود رفته‌اند.یکی از تفاوت‌های مهمی که می‌توان برای روش مالیات‌ستانی در کشورهای پیشرفته و روش‌های مرسوم در کشور ما در نظر گرفت را باید مساله بیشتر بودن سهم مالیات‌های غیرمستقیم نسبت به مالیات‌های مستقیم در کشورهای پیشرفته دانست که این مساله در ایران کاملا برعکس عمل کرده و مالیات مستقیم که شامل مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی می‌شود نسبت به مالیات غیرمستقیم که مالیات بر خدمات و کالا و مالیات بر واردات به شمار می‌رود بیشتر است.
بررسی میزان مالیات در بازارهای مختلف
به همین دلیل یکی از راهکارهای انتخاب بهترین بازارها برای سرمایهگذاری را باید توجه به آیتم اعمال شدن یا نشدن مالیات و یا میزان مالیات در بازارهای مختلف دانست.به همین منظور باید دید که وضعیت مالیات‌ستانی در بازارهای مختلف به چه صورت است:
مالیات خرید و فروش ارز چقدر است؟
تقریبا از چهار سال پیش و در سال ۹۷ بود که با افزایش ناگهانی قیمت دلار و چندین برابر شدن آن ظرف مدت کوتاهی سرمایه‌گذاران و مردم عادی به شکل جدی به این بازار وارد شدند هر چند افزایش ناگهانی قیمت دلار خیل عظیمی از مردم را به سمت این بازار کشاند ولی رفته رفته نیز با افت قیمت دلار این افراد از بازار ارز خارج شدند.طی سال‌های اخیر شاهد بودیم که هر بار در نوسانات قوی در سال‌های پس از اوج‌گیری ناگهانی دلار در سال۹۷، هر بار افزایش قیمت دلار عده‌ای از افراد را به سمت سرمایهگذاری در این بازار وسوسه می‌کند.در حال حاضر فعالان حوزه خرید و فروش ارز اعم اشخاص حقیقی و حقوقی چون صرافی‌ها، مکلف به ثبت نام و پرداخت مالیات تعیین شده برای فعالیت در این بازار هستند ولی مردم عادی و کسانی که برای نیاز شخصی و با کارت ملی ارز می‌خرند، مشمول این مالیات نمی‌شوند.در واقع برای سرمایهگذاری در بازار ارز، کلیه خریداران و فروشندگان فعال در این بخش مکلف به ثبت نام و پرداخت مالیات تعیین شده هستند.سازمان امور مالیاتی اعلام کرده است که با اعلام بانک مرکزی نسبت به برقراری مالیات علی‌الحساب به میزان ۱۰ درصد از فروش ارز این سرمایه‌گذاران اقدام خواهد کرد.
مالیات بازار طلا چقدر است؟
طبق قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۰۲/۰۳/۱۴۰۰ اصل طلا، جواهر و پلاتین به کار رفته در مصنوعات ساخته شده از فلزات مزبور از تاریخ ۱۳/۱۰/۱۴۰۰ معاف از مالیات و عوارض است؛ با این حساب صرفا اجرت ساخت، حق‌العمل و سود فروشنده کالاهای موضوع این بند مشمول مالیات و عوارض با نرخ ۹ درصد است. حذف مالیات بر ارزش افزوده طلا از سال‌های قبل در مجلس مورد بررسی و پیگیری قرار گرفته و تصویب شده بود و در نهایت این قانون از ۱۲تیر ماه ۱۴۰۰ ابلاغ شد. طبق این قانون ۹ درصد مالیات خرید طلا فقط به سود و اجرت طلا تعلق خواهد گرفت و اصل طلا از این مالیات معاف شده است.
اما باید دید وضعیت مالیات درانواع سرمایهگذاری در طلا به چه صورت است؟ گواهی سپرده طلا که نه تنها یکی از بازارهای جذاب کالایی محسوب می‌شود بلکه به واسطه معافیت مالیاتی یکی از گزینه‌های جذاب سرمایهگذاری در طلا به حساب می‌آید. طبق ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم و بند ۲۴ ماده یک قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، گواهی سپرده طلا نه تنها هم از مالیات بر ارزش افزوده و هم از مالیات بر عملکرد معاف شده بلکه یک سرمایهگذاری جذاب به حساب می‌آید. صندوق‌های سرمایهگذاری طلا نیز یکی دیگر از گزینه‌های جذاب سرمایهگذاری در طلا محسوب می‌شود چرا که با وجود برخورداری سرمایه‌گذار از مزایای سرمایهگذاری در بازار طلا، این ابزار نیز معاف از مالیات سود و معاملات است.
بررسی وضعیت مالیات‌ستانی از سکه
یکی از بازارهایی که افراد تمایل زیادی برای سرمایهگذاری در آن دارند را باید خرید و فروش سکه دانست اما این بازار نیز در سال‌های اخیر مشمول مالیات شده است.در واقع درست از سال ۹۷ خرید بیشتر از ۲۰سکه توسط شخص مشمول مالیات شده و در سال‌های پس از آن نیز میزان این مالیات بیشتر شده است.بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم همه افرادی که سال ۹۹ از بانک مرکزی سکه خریده‌اند باید مالیات سکه‌های خریداری شده را پرداخت کنند.طبق این قانون اگر شخصی یک تا پنج عدد سکه خریداری می‌کرد از پرداخت مالیات معاف بود اما اگر فردی اقدام به خرید بیش از ۵ سکه می‌کرد با توجه به تعداد سکه‌های خریداری شده باید مالیات تعیین شده را پرداخت می‌کرد. به طور کلی هر چه تعداد سکه خریداری شده بیشتر باشد، رقم مالیات هم به شکل تصاعدی بیشتر می‌شود.
بر اساس مواد ۱ و ۹۳ قانون مالیات‌های مستقیم و بنا بر تبصره ماده ۱۰۰ قانون مذکور، دریافت‌کنندگان سکه از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران وظیفه دارند طبق فرمولی که از سوی این بانک اعلام شده مالیات بپردازند .خرید سکه تا ۱۰ قطعه سکه مشمول مالیات نمی‌شد اما بیشتر از این میزان با توجه به تعداد سکه‌های خریداری شده مالیات مذکور دریافت می‌شده است.نسبت به مازاد ۱۰ قطعه سکه تا ۳۰ سکه به ازای هر قطعه سکه ۴.۰۰۰.۰۰۰ ریال مالیات مقطوع، نسبت به مازاد ۳۰ قطعه سکه تا ۵۰ عدد سکه به ازای هر قطعه سکه ۵,۲۰۰,۰۰۰ ریال مالیات مقطوع و نسبت به مازاد ۵۰ قطعه سکه تا ۱۸۵ عدد سکه به ازای هر قطعه سکه ۶,۵۰۰,۰۰۰ ریال مالیات مقطوع تعلق می‌گیرد.
وضعیت مالیات در بازار مسکن
یکی از مالیات‌های که دولت طی سال‌های اخیر تمرکز ویژه‌ای بر آن داشته را باید مالیات بر ثروت دانست، این نوع مالیات که شامل مالیات بر ارث، مالیات بر خانه، خودروهای لوکس و مالیات بر نقل و انتقال سهام است یکی از مالیات‌های دلچسب برای دولت به شمار می‌آید که مواردی چون مالیات بر خانه‌های خالی، ارث و غیره را شامل می‌شود. مالیات بر درآمد حاصل از اجاره املاک، مالیات بر نقل و انتقال ملک و مالیات ساخت وساز جزو مالیات‌های بر ثروت محسوب می‌شود که افراد برای ورود به سرمایهگذاری در بازار املاک و مستغلات باید به آن توجه داشته باشند.
در سال‌های اخیر دولت به طور جدی مالیات‌ستانی از خانه‌های خالی را دنبال می‌کند در همین راستا سازمان امور مالیاتی در اواخر دی سال ۱۴۰۰ لیست خانه‌های خالی را اعلام و فرایند اخذ مالیات از این واحدهای مسکونی را آغاز کرد هر چند مالیات وصول شده دولت از این راه در سال گذشته خیلی رقم قابل توجهی نبوده است اما به نظر می‌رسد دولت پس از سال‌ها وقفه، امسال طرح مالیات‌ستانی از خانه‌های خالی را با جدیت بیشتری دنبال کند و به نظر مالیات گرفتن از این خانه‌ها را بیش از پیش در دستور کار قرار داده است.بر اساس قانون مالیات خانه‌های خالی، اگر واحد مسکونی در شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر بیش از ۱۲۰ روز خالی از سکنه باشد، مشمول مالیات می‌شود و به ازای هر ماه بیش از زمان مذکور ماهانه مشمول مالیاتی بر مبنای مالیات بر درآمد اجاره به شرح ضرایب سال اول معادل شش برابر مالیات متعلقه، سال دوم معادل ۱۲ برابر مالیات متعلقه و سال سوم به بعد معادل ۱۸ برابر مالیات متعلقه می‌شود.مالیات در بازار مسکن علاوه بر خانه‌های خالی و مواردی که عنوان شد مشمول خانه‌های لوکس نیز می‌شود که در سال ۱۴۰۱ با دریافت مالیات از سوی دولت مواجه خواهند شد. در قانون بودجه ۱۴۰۱ نیز آمده است که واحدهای مسکونی و باغ‌ویلاهایی که ارزش آن‌ها (با احتساب عرصه و اعیان) بیش از یکصد و پنجاه میلیارد ریال باشد، مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات به میزان دو در هزار می‌شوند.
مالیات خودرو چقدر است؟
در بودجه ۱۴۰۱ مالیات‌ستانی از خرید خودرو نیز در دستور کار قرار گرفته است خودروهای با قیمت کمتر از یک میلیارد از مالیات معاف شدند. همچنین خودروهای بیش از ۱.۵ میلیارد تومان، نسبت به مازاد یک میلیارد تومان (۵۰۰ میلیون تومان) یک درصد مالیات می‌دهند.در حقیقت طبق قانون بودجه ۱۴۰۱ اگر مجموع ارزش انواع خودروی سواری و وانت دو کابین دارای شماره انتظامی شخصی در اختیار مالکان اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی بیش از ۱۰ میلیارد ریال مشمول مالیات سالانه خودرو می‌شوند؛ خودروهایی تا مبلغ ۱۵ میلیارد ریال نسبت به مازاد ۱۰ میلیارد ریال یک درصد، خودرو تا مبلغ ۳۰ میلیارد ریال نسبت به مازاد ۱۵ میلیارد ریال دو درصد، خودرو تا مبلغ ۴۵ میلیارد ریال نسبت به مازاد ۳۰ میلیارد ریال سه درصد و نسبت به مازاد ۴۵ میلیارد ریال چهار درصد مالیات را پرداخت خواهند کرد.مبنای محاسبه مالیات خودرو که موضوع این بند از قانون بودجه ۱۴۰۱ است قیمت روز انواع خودرو با توجه به تاریخ ساخت یا واردات آن و صرفا براساس مشخصات مالک مندرج در شناسنامه خودرو صادره به عنوان سند رسمی خودرو است که تا پایان سال ۱۴۰۰ تعیین و اعلام شده است.
وضعیت دریافت مالیات از معاملات سهام
در حالی که با آغاز سال ۱۴۰۱ بازار سرمایه از وضعیت نسبتا خوبی برخوردار شده و به نظر می‌رسد این بازار، بهار مطلوبی را در پیش گرفته با افزایش حجم معاملات، ورود پول حقیقی نیز در روزهای اخیر افزایش یافته است.به نظر افرادی که در پاییز و زمستان ۱۴۰۰ به واسطه روزهای سقوط سهام و از دست رفتن ارزش داراییشان در این بازار، عطای ماندن در بازار سرمایه را به لقایش بخشیدند با بهبود شرایط تمایل به ورود مجدد به این بازار دارند.برای خرید و فروش در این بازار نیز سرمایه‌گذار، مالیاتی را در قالب کارمزد نقل و انتقال سهام پرداخت می‌کند که البته میزان این کارمزد در مقایسه با سایر بازارها بسیار ناچیز است.کارمزد انجام معاملات در بازار بورس و فرابورس معادل ۰.۰۰۵ است.علت ناچیز بودن مالیات برای سرمایهگذاری در این بازار را باید این مساله دانست که شرکت‌ها هر ساله ۲۵ درصد از سود خود را به عنوان مالیات به دولت پرداخت می‌کنند و به همین دلیل سود حاصل از سرمایهگذاری در بورس برای سرمایه‌گذاران معاف از مالیات است.در حقیقت به این دلیل که سرمایه‌گذاران در بورس، سهامداران شرکت‌هایی محسوب می‌شوند که پیش از این مالیات خود را پرداخت کرده‌اند سرمایهگذاری در سهام شرکت‌ها الزامی برای پرداخت مالیات ایجاد نمی‌کند.
آیا سپرده بانکی مشمول مالیات می‌شود؟
سپرده‌گذاری در بانک همواره یکی از راه‌های سرمایهگذاری نام آشنا در کشور ما بوده است.در واقع از سال قبل این روش سنتی که برای اکثریت ما ایرانیان روش مطلوب و امنی در سرمایهگذاری محسوب می‌شود نیز از چنگال مالیات‌ستانی دولت در امان نمانده است. دولت در نظر دارد در سال جاری از سود سپرده افراد حقوقی نیز مالیات دریافت کند، این مساله می‌تواند پول‌های بزرگ را از سمت سپرده‌های بانکی به سایر بازارها هدایت کند.
معافیت صندوق‌های سرمایهگذاری از مالیات
با ورود سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه یکی از گزینه‌های جذاب برای افراد، صندوق‌های سرمایهگذاری محسوب می‌شود این صندوق‌ها که با توجه به ریسک‌پذیری افراد متنوع بوده و کارکردهای مختلفی نیز دارند گزینه‌های جذاب برای یک سرمایهگذاری بدون پرداخت مالیات محسوب می‌شوند.اخیرا شاهد آن بودیم که سپرده بانکی هم از مالیات در امان نماند و سود سپرده‌های افراد حقوقی مشمول مالیات شد اما سرمایهگذاری در این صندوق‌ها معاف از مالیات است. طبق ماده ۱۴۳ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی سود حاصل از سرمایهگذاری در واحدهای صندوق معاف از مالیات است.
با این حساب این مساله ذهن سرمایه‌گذار را به خود مشغول خواهد کرد که وضعیت مالیات‌دهی صندوق‌ها که بخشی از منابع خود را به عنوان سپرده بانکی سرمایهگذاری می‌کنند به چه صورت است، باید گفت صندوق‌های سرمایهگذاری از قاعده مالیات بر سود سپرده‌های بانکی حقوقی مستثنی و در واقع مالیاتی را در این رابطه پرداخت نخواهند کرد. اخیرا همین ابهامات، حواشی را به راه انداخت و باعث ایجاد تردید میان سرمایه‌گذارانی شد که تصور می‌کردند طبق بند (ر) تبصره ۶ ماده واحده بودجه ۱۴۰۱ آن بخش از منابع صندوق‌ها که در بانک سپرده می‌شود مشمول مالیات خواهد شد با این وجود پس از پیگیر‌های سازمان بورس، سازمان امور مالیاتی اعلام کرده است که درآمدهای صندوق‌های سرمایه گذاری بورسی مشمول مالیات نمی‌شود.
با وجود تمامی این مسائل در حالی که هنوز قطعیتی در شرایط پیش روی اقتصاد ما وجود ندارد و سرمایه‌گذاری‌های ما همچنان با ریسک‌های متعدد همراه است، بهتر است گزینه سرمایهگذاری در بازارهایی با معافیت مالیاتی و ریسک کم در دستور کار سرمایه‌گذاران قرار گیرد. سرمایهگذاری در صندوق‌های سرمایهگذاری با معافیت مالیاتی که شامل می‌شوند قطعا می‌توانند یکی از گزینه‌های موفق سرمایهگذاری در شرایطی که قطعیت لازم نسبت به آینده اقتصادی موجود دیده نمی‌شود، محسوب شوند.
