۱۰ نکته از آخرین موضع رسمی واشنگتن درباره برجام

شب گذشته یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا که از وین به واشنگتن بازگشته است، به جمع‌بندی آخرین وضعیت رایزنی‌های برای احیای برجام پرداخت و به سوالات خبرنگاران پاسخ داد. مهم‌ترین نکات در اظهارات این مقام که نام وی منتشر نشد، به شرح زیر است:

۱- فقط چند هفته فرصت تا احیای برجام مانده است و آمریکا مدعی است که این یک ضرب‌الاجل تصنعی و اولتیماتوم از سوی آن‌ها نیست.

۲- مذاکرات ژانویه تاکنون از فشرده‌ترین دورهای مذاکرات بوده است.

۳- در انتهای آخرین دور مذاکرات، فهرست اختلاف‌ها را فقط به اولویت‌های کلیدی در همه طرف‌ها محدود کرده‌اند و به همین دلیل است که گفته می‌شود اکنون زمان تصمیم‌گیری‌های سیاسی است.

۴- آمریکا در خصوص آنکه چه کسی باید تصمیم سیاسی مهم را اخذ کند توپ را در زمین ایران انداخت.

۵- از نگاه این کشور، مهم‌ترین پیامی که اروپایی‌ها در انتهای دور هشتم مذاکرات و همچنین ماکرون، رئیس جمهور فرانسه در تماس تلفنی اخیر با رئیسی به ایران مخابره کردند، کم بودن زمان و فوریت مسأله بود.

۶- اگرچه سخنگوی وزارت خارجه ایران دیروز گره‌های اصلی مذاکرات را در دو بحث «رفع تحریم‌ها» و «راستی‌آزمایی و تضمین» دانست، وزارت خارجه آمریکا از اعلام گره‌های اصلی مذاکرات طفره رفت.

۷- ایالات متحده می‌گوید هنوز هیچ نشانه‌ای از آن ندارد که در صورت بازگشت مجدد به وین، مذاکرات مستقیم شود.

۸- آمریکا همچنان بر موضع رفع تحریم‌های «ناسازگار» با برجام قرار دارد که برای ایران کافی نیست.

۹- واشنگتن اگرچه همچنان احیای برجام را ایده‌آل می‌داند اما مدعی است در صورت شکست گفت‌وگوها، فشار اقتصادی و دیپلماتیک بر ایران وارد خواهند کرد.

۱۰- از نظر آمریکا این که چه کسی گام اول را در اجرای تعهدات برجامی بردارد، موضوعی نیست که مانع توافق شود.

در ادامه بخش‌هایی از آنچه در این کنفرانس خبری گفته شد را می‌خوانید.

آیا مذاکرات واقعا در مرحله پایانی است؟

هفته گذشته برت مک‌گورک، مشاور امنیت ملی کاخ سفید در اظهاراتی مهم گفت که ایران و آمریکا در آستانه رسیدن به یک توافق هستند. حال مقام ارشد وزارت خارجه ایالات متحده دیشب به این پرداخت که مذاکرات از چه لحاظ در مرحله آخر است. وی گفت: «مطمئنم اخیرا در مورد افرادی که می‌گویند این مرحله آخر و زمان تصمیم‌گیری‌های سیاسی است، شنیده‌اید – یکی از همکارانم گفت که در آستانه توافق هستیم. و من می‌خواهم معنای همه این‌ها را به نوعی تجزیه و تحلیل کنم».

این مقام افزود: «اولاً، از نظر زمان، ما در مرحله نهایی هستیم زیرا، همانطور که مدتی است گفته‌ایم، به دلیل پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، مذاکرات نمی‌تواند برای همیشه ادامه یابد. این یک پیش بینی نیست. تهدید نیست. یک ضرب‌الاجل مصنوعی نیست. این فقط یک الزام است که مدتی است به طور غیرمستقیم به ایران و همه شرکای ۱+۵ خود منتقل کرده‌ایم، و آن این است که با توجه به سرعت پیشرفت‌های هسته‌ای‌ ایران ما فقط چند هفته تا رسیدن به توافق فرصت داریم. پس از آن، متأسفانه دیگر امکان بازگشت به برجام و بازپس گیری مزایای منع اشاعه‌ای که این توافق برای ما فراهم کرد، وجود نخواهد داشت. پس باز هم نه یک ضرب الاجل تصنعی، نه اولتیماتوم، بلکه فقط بیان یک واقعیت است که ایرانی‌ها مدتی است از آن آگاه هستند که داریم به لحظه نهایی می‌رسیم و پس از آن دیگر در موقعیت بازگشت به برجام نخواهیم بود. زیرا دیگر ارزشی را که ما برای آن مذاکره کرده بودیم نخواهد داشت. بنابراین این یکی از دلایلی است که می‌گوییم ما داریم وارد مرحله نهایی می‌شویم».

این مقام وزارت خارجه همچنین در پاسخ به خبرنگاری که گفته بود شما مدت‌هاست می‌گویید تنها چند هفته فرصت باقی است گفت: «با سرعت فعلی پیشرفت هسته‌ای ایران، ما فقط چند هفته فرصت داریم تا به توافق برسیم. شما گفتید که ما چند هفته است که این را می‌گوییم؛ پس خودتان حساب و کتابش را انجام دهید. اکنون هفته‌های کمتری نسبت به زمانی که برای اولین بار آن را گفتیم باقی مانده است».

آمریکا توپ را در زمین ایران انداخت

وی در ادامه اظهار کرد: «دلیل دوم ماهوی است. اکنون تقریباً ۱۰ ماه است که مذاکره می‌کنیم و مذاکرات ژانویه یکی از فشرده‌ترین مذاکراتی بود که تا به امروز داشته‌ایم. ما پیشرفت کردیم و فهرست اختلاف‌ها را فقط به اولویت‌های کلیدی در همه طرف‌ها محدود کردیم. به همین دلیل است که اکنون زمان تصمیم‌گیری‌های سیاسی است. اکنون زمان این است که ایران تصمیم بگیرد که آیا آمادگی اتخاذ تصمیمات لازم برای بازگشت متقابل به پایبندی به برجام را دارد یا خیر».

مهم‌ترین پیام اروپا در انتهای دور هشت برای ایران

این مقام ارشد وزارت خارجه در بخشی از سخنانش گفت: «من فکر می‌کنم این پیامی است که همه ۱+۵ شنیده‌اند: فکر می‌کنم همه آنها بر این عقیده متحد هستند که زمان کمی داریم، تصمیمات سختی باید گرفته شود و اکنون زمان آن فرا رسیده است. این پیامی است که به ویژه شرکای اروپایی ما جمعه گذشته هیئت ایرانی در وین را با آن ترک کردند، و درک ما این است که این پیامی است که رئیس جمهور مکرون در هنگام صحبت در آخر هفته به رئیس جمهور رئیسی ابلاغ کرد؛ که یک فرصت وجود دارد و فرصتی قابل توجه است، اما فوریت نیز وجود دارد و اگر همه ما با آن فوریت حرکت نکنیم، آن فرصت خیلی زود از بین خواهد رفت».

واشنگتن از اعلام گره‌های اصلی مذاکرات طفره رفت

خبرنگاری با اشاره به اظهارات دیروز خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران که گفته بود در حوزه‌های رفع تحریم و تضمین و راستی‌آزمایی موضوعات مهمی باقی مانده است از این مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا پرسید که از نظر او گره‌های اصلی باقی‌مانده در گفت‌وگوها چیست. با این حال این مقام با اشاره به آنکه تا زمان آنکه بر همه چیز توافق نشود، توافقی در کار نیست، گفت که به صورت عمومی مذاکره نمی‌کند و پاسخ دقیقی به این سوال نداد. با وجود این، وی گفت: «من فکر می‌کنم ما در نقطه‌ای هستیم که برخی از هسته – حیاتی‌ترین تصمیمات سیاسی- باید توسط همه طرف‌ها گرفته شود. رئیس‌جمهور بایدن به صراحت گفته است که آماده بازگشت به برجام و اتخاذ تصمیمات سیاسی لازم برای رسیدن به این هدف هستیم و امیدواریم ایران نیز همین کار را انجام دهد».

آمریکا هنوز نمی‌داند مذاکرات مستقیم می‌شود یا خیر

در حالی که هفته گذشته شاهد تغییر موضع کشورمان در خصوص امکان مذاکره مستقیم با واشنگتن بودیم، این مقام آمریکایی دیروز بار دیگر از تمایل به گفت‌وگوی رودررو با ایران گفت. با این حال، توضیح داد که «ما هنوز مستقیماً ملاقات نکرده‌ایم و هیچ نشانه‌ای از آن نداریم که در صورت بازگشت مجدد به وین این اتفاق رخ دهد».

تکرار موضع قبلی درباره رفع تحریم

این مقام آمریکایی بار دیگر موضع قدیمی آمریکا در خصوص آمادگی برای رفع تحریم‌های «ناسازگار با برجام» را تکرار کرد که می‌تواند تایید دیگری از پیشرفت حداقلی در زمینه رفع تحریم‌ها باشد. ایران خواستار رفع کلیه تحریم‌هایی است که پس از خروج ترامپ از برجام برگشتند یا اعمال شدند یا برچسب آن‌ها از موضوع هسته‌ای به موضوعات ادعایی دیگر از جمله تروریسم تغییر یافت که باعث می‌شود اگر قرار باشد تنها تحریم‌های ناساگاز با توافق هسته‌ای رفع شوند، این تحریم‌ها بر جای خود باقی بمانند؛ موضوعی که البته از سوی تهران پذیرفتنی نیست.

اعمال فشار «اقتصادی و دیپلماتیک» در صورت شکست مذاکرات

وی در خصوص سناریوی شکست مذاکرات گفت: «ما در گذشته در برخی از این گفت‌وگوها به این موضوع پرداخته‌ایم که در صورت عدم توافق چه اتفاقی می‌افتد. من فکر می کنم این آینده‌ای است که فهمیدن آن سخت نیست. بدیهی است که برنامه هسته‌ای ایران در آن صورت محدود نخواهد شد و با سرعت نگران کننده کنونی ادامه خواهد یافت. و ما باید پاسخ خود را تقویت کنیم، و این به معنای فشار بیشتر – اقتصادی، دیپلماتیک و غیره است. و همانطور که قبلا گفتم، این آینده‌ای نیست که ما آرزویش را داریم، بلکه آینده‌ای است که ما آماده آن هستیم – مسیری که آماده حرکت به سمت آن هستیم اگر این تصمیمی است که ایران بگیرد».

ترتیب اقدامات، مانع توافق نخواهد شد

این مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به سوالی در خصوص آنکه آیا در خصوص ترتیب و توالی گام‌ها (این که کدام کشور چه کند و چه زمانی آن را انجام دهد) هم مذاکره شده است گفت: «البته که همه چیز مورد بحث قرار گرفته و بدیهی است که توالی مورد بحث قرار گرفته است؛ و فکر می‌کنم در تماس‌های قبلی گفته‌ام که فکر نمی‌کنیم این مانع واقعی برای رسیدن به توافق باشد. ما فکر نمی‌کنیم که این سوال که چه کسی اول گام برمی‌دارد مانعی غیرقابل عبور باشد اگر یک توالی توافق شده وجود داشته باشد و هر دو طرف اطمینان کافی داشته باشند که طرف مقابل هم گام‌های خود را برخواهد داشت. فکر می‌کنم این چیزی نیست که مانع رسیدن به تفاهم شود».