نگاهی به توانگری شرکت های بیمه در ایران

پیش از هر چیزلازم می دانم از این رسانه به خاطرپرداختن به موضوع بیمه که یکی از نیاز های اساسی کشور ماست،قدردانی نمایم. زیرا ضریب نفوذ بیمه درکشور ما با وجود افزایشی که در چند سال اخیر داشته هنوزهم بایدبرای رسیدن به جایگاه مناسب تلاش آگاهانه بیشتری نماید که زیربنای آن سرمایه اجتماعی وفرهنگ بیمه است ورسانه های کشوردراین زمینه نقش تعیین کننده ای دارند.

درزمینه رتبه بندی شرکت های بیمه گفته های گوناگونی ممکن است وجود داشته باشد اما گفتار قانونی را می توان به عنوان مبنا در نظر گرفت.

براساس قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری، شورایعالی بیمه یکی از ارکان مهم بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران است و به موجب مصوباتی که در شورایعالی بیمه تصویب شده است بیمه مرکزی می‌تواند کنترل و نظارت بهتری بر فعالیت‌های صنعت بیمه داشته باشدو مصوبات شورایعالی بیمه که به تایید هیات وزیران رسیده است نافذ است.

شورای‌عالی بیمه در اجرای بند ۵ ماده ۱۷ و با توجه به مواد ۴۰ و ۵۹ قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری و در اجرای ماده ۱۱۴ قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۴-۱۳۹۰)، در جلسه مورخ ۲۶/۱۱/۱۳۹۰آیین ‌نامه نحوه محاسبه و نظارت بر توانگری مالی موسسات بیمه را در ۱۵ ماده و دو تبصره تصویب نمود.این آیین نامه که به عنوان آیین نامه شماره ۶۹درصنعت بیمه شهرت دارد.دراین آیین نامه نخست ادبیات مورد استفاده تعریف شده است ونخست تعاریف ریسک به شرح ذیل آمده است:

توانگری مالی: توانایی مالی موسسه بیمه برای پوشش ریسکهای پذیرفته شده خود است.
ریسک بیمه گری:ریسکهائی که موسسه بیمه به دلیل صدور بیمه نامه و قبولی اتکائی با آن مواجه است.
ریسک بازار:ریسکهائی که موسسه بیمه به دلیل نوسان قیمت در بازار با آن مواجه است.
ریسک اعتبار:ریسکهائی که موسسه بیمه به دلیل احتمال عدم انجام تعهدات مالی توسط طرفهای معامله خود با آن مواجه است.
ریسک نقدینگی:ریسکهائی که موسسه بیمه به دلیل عدم کفایت داراییهای جاری جهت ایفای تعهداتش با آن مواجه است.
داراییهای قابل قبول:شامل داراییهای موسسه بیمه بر اساس صورتهای مالی مصوب بجز داراییهای نامشهود آن از قبیل سرقفلی، حق امتیاز،‌ حق اختراع و علامت تجاری است.
داراییهای جاری:شامل مجموع موجودی نقد، سرمایه گذاریهای کوتاه مدت، مطالبات از بیمه گزاران و نمایندگان، مطالبات از بیمه گران وبیمه گران اتکایی، سایر حسابها و اسناد دریافتنی (اسناد دارای حداکثر ۲ سال سررسید)، سهم بیمه گران اتکایی از ذخایر فنی می باشد. همچنین سپرده بانکی و اوراق مشارکت ذیل سرمایه گذاریهای بلند مدت نیز جزء داراییهای جاری محسوب می شوند.

بدهی های جاری

شامل مجموع بدهی به بیمه گزاران و نمایندگان، بدهی به بیمه گران و بیمه گران اتکایی، سایر حسابها و اسناد پرداختنی و همچنین ذخیره خسارت معوق می باشد.
ارزش مطالبات از داخل کشور:شامل مجموع مطالبات از بیمه گزاران و نمایندگان، مطالبات از بیمه گران و بیمه گران اتکایی، سایر حسابها و اسناد دریافتنی و مطالبات بلند مدت می باشد.
سرمایه موجود:شامل داراییهای قابل قبول به اضافه مازاد ارزش روز نسبت به ارزش دفتری دارایی ها منهای بدهی های موسسه بیمه است.

براساس این تعاریف می توانیم به مبحث رتبه بندی شرکت های بیمه ورود پیداکنیم.

درادامه عین عبارات مندرح در آیین نامه رانگاه می کنیم؛دراین آیین نامه چنین تعرف شده است:
سرمایه الزامی:حداقل سرمایه‌ای که موسسه بیمه باید برای پوشش ریسکهایی که در معرض آن است در اختیار داشته باشد.
نسبت توانگری مالی (Solvency Margin Ratio: SMR):نسبتی که مقدار توانگری مالی مؤسسه بیمه را اندازه می‌گیرد و از تقسیم مبلغ سرمایه موجود بر مبلغ سرمایه الزامی بدست می‌آید.

برنامه ترمیم وضعیت مالی:برنامه مالی که موسسه بیمه در صورتیکه نسبت توانگری مالی آن از سطحی که در این آیین نامه مشخص می‌شود پایین‌تر بیاید ملزم می‌شود برای ترمیم وضعیت و ساختار مالی خود تهیه و به بیمه مرکزی ارائه نماید.

برنامه افزایش سرمایه:برنامه مالی که موسسه بیمه در صورتی که نسبت توانگری مالی آن از سطحی که در این آیین نامه مشخص می شود پایین تر بیاید ملزم می شود برای افزایش سرمایه خود تهیه و به بیمه مرکزی ارائه دهد.

اکنون که ترمینولوژی مورد توافق واستاندارد مورد استفاده عرض شد؛نوبت به شیوه محاسبات مورد نظر می رسد،آنچنان که دراین آیین نامه آمده است:

 نحوه محاسبه سرمایه موجود، سرمایه الزامی و نسبت توانگری مالی

موسسات بیمه موظفند مبلغ سرمایه موجود خود را از طریق جمع ارزش داراییهای قابل قبول به اضافه مازاد ارزش روز نسبت به ارزش دفتری داراییهای ثابت منهای بدهیهای موسسه بیمه طبق جدول مربوطه محاسبه کنند.
همچنین  موسسات بیمه موظفند نسبت توانگری مالی خود را بصورت سالانه محاسبه و گزارش تفصیلی محاسبات آنرا پس از حسابرسی صورتهای مالی با تایید در هیات مدیره با امضای مدیر عامل موسسه بیمه به همراه اظهار نظر حسابرس موسسه حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالی به بیمه مرکزی جهت تایید ارسال نمایند. بیمه مرکزی ظرف مدت ۲ ماه مراتب تایید یا عدم تایید خود را به موسسه ذیربط اعلام می نماید.

حال که شیوه محاسبه عرض شد رتبه بندی شرکت ها مطابق آیین نامه قانونی به شرح ذیل تبیین می گردد:

نظارت بر توانگری مالی موسسات بیمه

سطوح نظارت بر توانگری مالی موسسات بیمه به شرح ۵ سطح زیر تعیین می شوند:
سطح ۱: مقدار نسبت توانگری مالی موسسه بیمه برابر با ۱۰۰ درصد و بیشتر می‌باشد.
سطح ۲: مقدار نسبت توانگری مالی موسسه بیمه برابر با یا بیش از ۷۰ درصد و کمتر از ۱۰۰ درصد می‌باشد.
سطح ۳: مقدار نسبت توانگری مالی موسسه بیمه برابر با یا بیش از ۵۰ درصد و کمتر از ۷۰ درصد می‌باشد.
سطح ۴: مقدار نسبت توانگری مالی موسسه بیمه برابر با یا بیش از ۱۰ درصد و کمتر از ۵۰ درصد می باشد.
سطح ۵: مقدار نسبت توانگری مالی موسسه بیمه کمتر از ۱۰ درصد می‌باشد.

اکنون بیمه گذاران می توانند براساس جدول رتبه بندی شرکت های بیمه که بر اساس همین آیین نامه محاسبه ومنتشر می گردد،نسبت به انتخاب شرکت بیمه توانگر اقدام نمایند.